نویسنده : دکتر احمد روغنی . دکترای دامپزشکی
امروزه پرورش و نگهداری طیور به یکی از صنعت های بزرگ در دنیا تبدیل شده است که میزان گردش مالی آن بسیار زیاد و قابل توجه می باشد . یکی از موارد مهمی که امروزه در صنعت پرورش طیورمورد توجه قرار می گیرد آسایش طیور و کاهش عوارض نگهداری آنها برروی زمین می باشد . نگهداری طیور برروی بستر با توجه به وجود تغییرات شرایط محیطی مانند : دما ، رطوبت و تجمع کود در زیر پای جوجه هاوهمچنین تولید و تکثیر انواع باکتریها و قارچها دراین کود مستلزم استفاده از مواد مناسبی بعنوان بستر طیور می باشد تا بتواند تمامی فاکتورهای محیطی ذکر شده را در حالت تعادل نگه داشته و کنترل نماید .بسیاری از پرورش دهندگان طیور گوشتی ،پولت و مرغهای مادر که اجبارا طیور خود را برروی زمین پرورش می دهند نیاز به یک بستر برای آسایش و راحتی جوجه ها و طیور خود و کنترل فاکتورهای دما و رطوبت و کاهش آلودگی و کنترل گازهای ایجاد شده در سالن را دربافته اند . واضح است که عدم استفاده از بستر، باعث افزایش رطوبت و خیسی کف سالن و رشد انواع باکتریها و قارچها گردیده که علاوه بر استرس های سرمایی و گرمایی در طول دوره ، بخصوص در ابتدای ورود جوجه ها ، باعث افزایش گازهای آمونیاک و سولفید هیدروژن و افزایش بوی بددر سالن گردیده و ممکن است باعث افزایش موارد لنگش و زخم پا در اثر عوارض سموم باکتریها و قارچهای تکثیر شده در داخل کود گردد.
مهمترین سوالی که ممکن است به ذهن بسیاری از پرورش دهندگان طیور برسد اینست که چه چیزی یا چه چیزهایی بعنوان بهترین بستر برای کف سالن و زیر پای مرغها قابل استفاده است؟ یا اینکه بهترین بستر برای زیر پای مرغ کدام است ؟کارشناسان مجله علمی دام پخش در این مقاله شما را با بهترین وکاربردی ترین بسترهای طیور آشنا می نمایند تا تصمیم گیری در این زمنه برای تمامی مرغداران و فعالان این صنعت آسانتر شده و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر شما میتوانید با کارشناسان علمی مجله علمی دام پخش تماس بگیرید .
مهمترین دلایل استفاده از بستر در سالن پرورش طیور:
۱ – کاهش استرس دمایی در بدو ورود جوجه ها و در طول دوره پرورش و عدم تماس بدن جوجه ها با سرمای کف سالن
۲ – کاهش رطوبت بستر وکاهش ایجاد گردو غباردر سالن
۳ – کاهش گازهای آمونیاک و سولفید هیدروژن و سایر گازهای مضر در سالن و کاهش عوارض تنقسی در طول دوره
۴ – کاهش عوارض پا و کاهش لنگش در طول دوره پرورش از طریق کاهش تاثیر باکتری هاو قارچهای موجود در کود
مهمترین خصوصیات یک بستر خوب و مناسب:
۱ – خشک باشد و جاذب رطوبت خوبی باشد .
۲ – عاری از میکروب و قارچ بوده و یا در میزان حداقلی باشد.
۳ – نرم و راحت بوده و عایق حرارت و رطوبت خوبی باشد.
۴ – نرم و راحت بوده و فاقد عوارض پوستی برای پرنده ها باشد.
۵ – باصرقه و اقتصادی باشد.
۶ – دانه ها و یا ذرات تشکیل دهنده آن بایستی یکنواخت بوده و از اندازه مناسبی برخوردار باشد وخیلی خشن و زبر نباشد .
۷ – در صورت مصرف احتمالی توسط پرندگان مسمومیت زا نباشد.
عوارض بکار بردن یک بستر بد و ناسالم در کف سالن:
استفاده از بسترهای خیس و کپک زده یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده بیماری آسپرژیلوسیس و قارچ تنفسی در سالن به خصوص در سنین ابتدایی و بدو ورود جوجه به سالن می باشد که معمولا دراثر استفاده از بسترهای با منشا چوب مانند : پوشال چوب ، خاک اره وکاه سفال وپوسته برنج و مواد مشابه ایجاد می گردد .
بسترهایی که به خوبی قادر به جذب رطوبت موجود در کود و مواد دفعی آن نباشند باعث افزایش گازهای مضر در سالن گردیده و و عوارضی مانند : لنگش ، زخم سینه و آبسه کف پا و اسهال را در سالن گسترش می دهند بعلاوه بخصوص در روزهای ابتدایی ورود جوجه ها با توجه به عدم پوشش محافظتی پر برروی بدن آنها و در اثر تماس بدن جوجه ها با کف سالن و یا بستر خیس ، دچار عوارض عفونت بند ناف و نفروز کلیوی گردیده و دچار تلفات بعضا سنگین می گردند لذا جهت کاهش عوارض ذکر شده انتخاب یک بستر مناسب و با کیفیت بایستی در الویت کار یک مرغدار نمونه قرار گیرد .
رایج ترین مواد برای بکارگیری در بستر سالن مرغداری و پرورش طیور:
۱ – پوشال چوب
۲ – کاه و سفال گندم
۳ – رول کاغذی و مقوا
۴ – بسترهلث کیپ یا بنتونیت مخصوص بستر طیور
استفاده ازبستر پوشال چوب در کف سالن مرغداری:
معمولا از بقایاو ضایعات کارخانه های چوب بری و نجاری استفاده می شود .البته کارخانه هایی نیز وجوددارند که با خرد نمودن چوب ، تولید پوشال می نمایند .
مزایای پوشال چوب :
۱ – نرم و سبک بوده و به راحتی قابل حمل می باشد
۲ – کاریردش آسان بوده و به راحتی آماده می شود
۳ – جاذب رطوبت خوبی است و باعث کاهش گردوغبار در سالن می شود .
۴ – عایق حرارتی بسیار خوبی می باشد .
معایب پوشال چوب :
۱ – یکی از مهمترین معایب پوشال چوب ، قابلیت فساد آن درصورت نگهداری در محیط های مرطوب می باشد که عمدتا منجر به آلودگی با قارج آسپرژیلوس گردیده که می تواند منجر به تلفات سنگین در گله گردد .
۲ – گران می باشد .
کاه وسفال گندم
معمولا بدلیل گرانی بندرت استفاده می شود و عمدتا در موارد مرغهای بومیو در محیط های خانگی وروستایی ممکن است مصرف شود .
رول کاغذی:
مزایا:
۱ – قیمتش نسبت به پوشال نسبتا مناسب تر است
۲ – حمل واستفاده از آن راحت است .
۳ – جاذب رطوبت خوبی است .
معایب:
۱ – عمومابدلیل کاهش هزینه مصرف کننده قطر آن نازک بوده که معمولا پوشش مناسب و عایق محکمی در مقابل سرمای کف سالن ایجاد نمی کند و برای جبران این عیب بخصوص در مناطق سردسیر و یا در فصول سرد سال بایستی از دو لایه و به صورت دوبل استفاده شود که باعث افزایش هزینه ۱ تا ۲ برابر می شود .
بسترهلث کیپ یا بنتونیت مخصوص بستر طیور:
بسترهلث کیپ یک محصول ارگانیک و ترکیبی جهت استفاده در بستر دام و طیور می باشد، این بستراز ۷ نوع کانی معدنی و نوعی ماده آلی تشکیل شده است که هر کدام با توجه به خواص خود انتخاب و با فرمول مشخص بایکدیگر مخلوط شده اند . معمولا ترکیب تشکیل دهنده بستر هلث کیپ بنتونیت سدیم می باشد .بنتونیت سدیم نوعی ترکیب کانی معدنی می باشد که معمولا با ترکیبات دیگری مانند : زئولیت ، سیلیکا ، مواد خوشبو کننده و رنگدانه ها به روش نانوبا یکدیگر ترکیب شده و برای ساخت خاک بستر استفاده می شود .
به طور کلی بستر هلث کیپ برای بستر این موجودات بکار می رود:
- دام
- طیور
- گربه
- خرگوش
- همستر
- سگ های کوچک
- دیگر حیوانات دست آموز
مزایای بستر هلث کیپ:
۱ – از انتشار بوی نامطبوع در سالن مرغداری جلوگیری می کند.
۲ – استفاده آسان و اقتصادی بودن نسبت به سایرمواد به کار رفته برای بستر
۳ – بهترین جاذب رطوبت و کنترل کننده رطوبت بستر طیور
۴ – فاقد هر نوع آلودگی در حین فراوری بوده و خطر مشکلات قارچی و باکتریایی برای جوجه ها راندارد .
۵ – از طریق جذب عالی رطوبت بستربا جلوگیری از انتشار گرد و غبار و قارچ ها، میکوب ها و باکتریهادر سالن از انتشاربیماریهاجلوگیری می نماید.
۶ – با کنترل میزان گاز آمونیاک بستر، از مسمومیت با گازآمونیاک و تلف شدن جوجه ها وجلوگیری می نماید .
۷ –در صورت خورده شدن بستر توسط جوجه ها هیچگونه خطر مسمومیتی برا آنها ندارد .
۸ – در سنین بالا در صورت بروز اسهال و یا ایجاد بوی بد در سالن ، حتی در مواردی که از بستر های دیگردر سالن استفاده شده است می توان با پاشیدن هلث کییپ روی بستر و کف سالن باعث کاهش رطوبت و بوی بد سالن گردید .
۹- کود مرغی حاوی هلث کیپ علاوه بر دارا بودن خواص عادی کود مرغی، دارای خصوصیاتی شگفت انگیز است. هلث کیپ کود حاصل از پرورش را به خوبی رطوبت گیری کرده و از لانه گذاری و تجمع جانوران و حشرات در کود می کاهد. همچنین می تواند با افزودن خواص مینرالهای معدنی و مواد آلی به کود نهایی آن را برای مصارف کشاورزی اقتصادی تر، مناسب تر و غنی تر نماید . هلث کیپ با جذب رطوبت و نگهداری آن و همچنین کم کردن جرم حجمی ظاهری و افزایش تخلخل و نفوذپذیری خاک، فاصله آبیاری را به طور چشمگیری کاهش می دهد
به طور کلی مزایای هلث کیپ بعنوان بهترین بستر پرورش طیور در موارد زیر خلاصه می شود :
- قدرت جذب بالا و سرعت جذب فوق العاده رطوبت
- پیشگیری از سوختگی مجاری بینی، برونش و افزایش مقاومت در برابر بیماری های تنفسی
- فاقد خاکه و عدم آلرژی تنفسی و کمک به افزایش پاسخ مناسب به واکسیناسیون
- آنتی استرس مناسب با ایجاد خاصیت عایقی و عدم انتقال سرما و رطوبت به بدن طیور
- بهبود رشد با حذف چسبندگی رسوبات آمونیاک به بدن طیور
- جلوگیری از تاول و سوختگی سینه و کف پای طیور
- پیشگیری از ایجاد ناهنجاری های مفاصل در طیور بخصوص مفصل خرگوشی
- حذف گازهای بیولوژیکی حاصل از تخمیر فضولات حیوانی
- پیشگیری از مسمومیت های قارچی و عوارض جانبی
- حذف فلزات سمی سنگین
- کاهش هزینه های ناشی از مصرف انرژی
- جایگزین قوی تر و مقرون به صرفه تر از سایر مواد جهت بستر
- افزایش کیفیت و بهای کود نهایی
- پایین آوردن سطح آمونیاک، کاهش گازهای سولفوره و بوی بد فضولات حذف گازهای بیولوژیکی حاصل از تخمیر فضولات حیوانی
