دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
توکسو پلاسما گوندی (Toxoplasmagondii) :
توکسوپلاسما یک تک یاخته است که در کشور نیوزیلند و انگلستان مهمترین عامل سقط بعد از کمپیلوباکتر می باشد .
گوسفند و موش میزبان واسط و گربه میزبان اصلی این انگل تک یاخته هستند ؛ گربه با خوردن موش های آلوده به تکی زوایت پس از ۱۲-۴ روز اووسیستهای آلوده را از طریق مدفوع دفع می کند و معمولا گوسفند به خوردن علوفه و یا کنسانتره های آلوده به مدفوع گربه آلوده شده وبا یک تب خفیف علایم را نشان می دهد . پس از آلوده شدن میش ها تکی زوایت های جوان به بافت‌های بدن انتشار می‌یابند و در اندام ها به صورت کیست باقی می‌مانند . جالب است بدانید هر گرم مدفوع آلوده گربه حاوی ۱۰ میلیون اووسیست می باشد و برای آلود کردن هر گوسفند فقط۴۰ اووسیست کافیست و این اهمیت آلودگی غذای میش ها با مدفوع گربه را در فارم نشان می‌دهد یعنی بایستی از دسترسی گربه ها به مواد غذایی و بخصوص علوفه ها جلوگیری کرد به خصوص اینکه ممکن است گربه بر روی قسمت بالای انباشت علوفه خشک یا کاه و سفال بسته بندی شده زمستان گذرانی کرده و همانجا مدفوع نماید .
توکسو پلاسما گوندی – سقط در میشهای آبستن علائم درمانگاهی :
معمولاً زمان سقط بسته به زمان آلودگی و دز آلودگی وارد شده به بدن گوسفند دارد . و سقط در هر سن آبستنی ممکن است وجود داشته باشد و معمولاً جنین متولد شده سیاه و قهوه ای و مومیایی شده است . کوتیلدونها سیاهرنگ و با خالهای سفید نکروزه دیده می‌شوند که از مشخصه‌های موارد توکسوپلاسموز
می باشد .
تشخیص :
معمولاً تشخیص از طریق آزمایش پادتن فلورسنت دار غیر مستقیم و یا هیستوپاتولوژی جفت وتشخیص نکروز انعقادی کوتیلدونها همراه با مینرالیزه شدن در رنگ آمیزی هماتوکسیلین ائوزین انجام می گیرد . آزمایش PCR ازترشحات جفت وجنین نیز یکی از دقیق ترین روش های تشخیص می باشد .
پیشگیری و کنترل :
معمولاً بایستی گربه های نر مزارع دامپروری عقیم شوند . گربه های نر معمولا در یک محدوده جغرافیایی به وسعت ۸۰ هکتار پرسه می زنند و اووسیست دفع شده از آنها تا دوازده ماه در محیط زنده باقی می‌مانند. بایستی از دسترسی گربه ها به غذای دام جلوگیری نمود و از قسمت‌های فوقانی علوفه انبار شده که ممکن است به مدفوع گربه آلوده شده باشد برای تغذیه دام ها استفاده نشود .
درمان توکسوپلاسما :
می‌توان داروی دکوکو ئینات به میزان ۲ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم ۲mg/kg از اواسط آبستنی در جیره دام استفاده نمود .افزودن موننسین به جیره دام با دز ۱۵ میلی گرم برای هر راس و برای مدت ۱۰۰ روز نیز توسط بعضی از متخصصان دام پیشنهاد می گردد که قادر است میزان موارد سقط ناشی از توکسوپلاسما گوندی را به میزان قابل قبولی کاهش دهد .ولی چون دز سمیت و دز درمانی موننسین خیلی به هم نزدیک می باشد استفاده از آن نیاز به نظارت دقیق و روزانه دارد و معمولا با احتیاط در گوسفند تجویز می گردد .
سقط بروسلایی (Brucella)
مهمترین گونه بروسلا در گوسفند و بز بروسلا ملی تنسیس می باشد که گوسفند و بز نسبت به آن بسیار حساس هستند البته بروسلا آبورتوس و بروسلا اویس هم به میزان کمتری می‌توانند در گوسفند سقط ایجاد کنند . اهمیت بروسلاها در گوسفند از این نظر حائز اهمیت است که علاوه بر سقط و ضررهای اقتصادی ناشی از آن برای انسان نیز خطرناک بوده و بیماری تب مالت و عوارض آن را در انسان ایجاد می نماید .
منبع آلودگی و راه ورود میکروب :
منبع آلودگی ،دام های آلوده هستند که باکتری از طریق واژن و شیر آنها دفع می‌شود و در صورت سقط و حتی زایمان طبیعی حیوانات آلوده، باکتری بروسلا به مقدار زیادی از ترشحات رحمی و جفت دفع می‌گردد و ترشحات و مایعات جنینی و خود جنین نیز از مهمترین عوامل آلودگی محیط به حساب می‌آیند .
بره های سالم به دنیا آمده و بره های موجود در گله می توانند از طریق ترشحات واژن میش های درگیر آلوده شوند ولی بدون علایم در گله باقی بمانند و در اولین بارداری علایم سقط را نشان بدهند البته در صورتی که واکسینه نشوند . معمولا اولین سقط به صورت طوفانی ظاهر می‌شود و در سال بعد فقط در میش های تازه وارد و بره هایی که واکسن نخورده اند اتفاق می افتد .
بیماری تب مالت در گوسفند (نشانه های درمانگاهی) :
معمولاً میش های آلوده بدون علامت هستند و فقط در اواخر آبستنی دچار سقط می‌شوند وضایعه مشخصی در جنین و جفت دیده نمی شود.
تشخیص بروسلا در گوسفند و بز :
کشت وجداسازی باکتری از محتویات جنین سقط شده یکی از روش‌های دقیق و کاربردی می باشد ولی برای کاربران آزمایشگاه بسیار پرخطر می باشد. معمولاً بهترین و دقیق ترین روش ،روش PCR و روش سلولار مولکولی می‌باشد .
پیشگیری :
اقدامات اولیه شامل استفاده از واکسن زنده تخفیف حدت یافته در بره هاو بزغاله ها در سن ۸-۳ ماهگی می باشد که کمک زیادی به کاهش موارد سقط بروسلایی در گله می نماید پس از رویداد سقط در گله و تشخیص قطعی بروسلا ملی تنسیس به عنوان عامل اصلی معمولاً رعایت بهداشت و ضدعفونی جایگاه میش هاو دامداری با ضدعفونی هایی با پایه اسیدی بسیار موثر می باشد لیکن چون اغلب میشها وبره هادر گله درگیر بوده اند بایستی پس از تست سرمی گله و غربالگری میش ها وبزهای سقط کرده ، موارد مثبت در گله جمع آوری وراهی کشتارگاه شوند . البته در روش‌های جدید پیشنهادی فقط در مورد میشهای سقط کرده در گله پس از پایان دوره آبستنی و اطمینان از قسر بودن همه میش ها و عدم حضور داشتن قوچ در گله در طول دوران آبستنی، به تمامی میش ها یک واکسن Rev1 به صورت فول دز تزریق می گردد که معمولا ۹۰-۸۵ درصد در سال بعد از سقط بروسلایی جلوگیری می نماید لیکن سقط ریشه کن نمی شود .البته این پروتکل و دستورالعمل در حال حاضر برای گله های بز غیرقابل اجرا بوده و در موارد مثبت بروسلایی که تست سرمی تب مالت آنها مثبت می باشد بر اساس دستورالعمل قبلی یعنی تست و کشتارتدابیر لازم اعمال شده و اقدامات لازم انجام می گیرد .
درمان بروسلا در گوسفند -درمان تب مالت درمان قطعی تب مالت :
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد لیکن استفاده از اکسی تتراسیکلین ۲۰ درصد LA به میزان ۶ سی سی به ازای هر میش و با فاصله ۴۸ ساعت به کاهش موارد سقط و ادامه آبستنی تا مراحل آخر کمک زیادی می نماید . البته این کار می‌تواند هر ۱۰ روز یکبار تا آخر دوره آبستنی ادامه یابد لیکن کلیه پروتکل های اجرایی ذکر شده در بالا بایستی بلافاصله پس از آخرین زایمان ودر سطح گله به سرعت اجرا شود .البته بایستی این نکته را در نظر داشت که با توجه به زئونوز بودن و مشترک بودن این بیماری با انسان و خطر انتقال به انسان بایستی حداقل تماس با دام و ترشحات ناشی از آنها صورت بگیرد و حتی الامکان تماس از طریق دستکش های لاتکس و همراه با استفاده از ماسک و عینک مخصوص انجام گرفته و وسایل در تماس با این ترشحات با ضدعفونی های بر پایه اسیدی مانند :کیمیااسسول پلاس ، سید ۲۰ ،سید ۲۰۰۰ و موارد مشابه ضدعفونی گردند .
نکات مهم در مورد سقط های بروسلایی در گله های گوسفند و بز :
۱- بلافاصله پس از مشکوک شدن به بروسلوز نمونه گیری های لازم و آزمایشات مورد نظر برای گله انجام شود.
۲- پس از اثبات بیماری بروسلوز در گله از تماس با جنین آلوده و ترشحات رحمی و جفت بدون وسایل ایمنی مانند: دستکش و عینک اجتناب شود چرا که عامل بروسلا از پوست سالم نیز قابلیت عبور و بیماری زایی را دارد .
۳- از ضدعفونی کننده های اسیدی کننده مانند:کیمیا اسسول پلاس، سید ۲۰ و سید ۲۰۰۰ و سرکه ویا سایر اسیدی کننده ها می توان برای ضدعفونی دامداری استفاده نمود .
۴- توجه داشته باشید شیر میش ها وبزهای آلوده تا چند هفته ممکن است آلوده به باکتری باشد ، حتما شیرهای مصرفی را به مدت ۲۰ دقیقه جوشانده واز تماس مستقیم دست با شیر خودداری کنید .
۵ -کلیه وسایل دامداری بایستی در مایع ضدعفونی کننده به مدت یک تا دوساعت غوطه ور شوند .
۶ -پس از مشخص شدن آلودگی بروسلایی در گله قبل از کشتار حیوان جهت مصرف خود یا دیگران ، حتما با اداره دامپزشکی منطقه خود هماهنگی نموده و حتما عمل ذبح در کشتارگاهودر حضور کارشناس ناظربر کنترل کیفیت گوشت انجام گردد.
۷- پس از مشخص شدن آلودگی بروسلایی حتما اداره دامپزشکی محل خود را از وجود بیماری در گله آگاه نمایید .
برای خواندن ادامه مقاله اینجا کلیک کنید.
برای اطلاعات بیشتر از محصولات و داروهای دام اینجا کلیک کنید.
