دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
کمپیلوباکتر(Campylobacter) :
گونه‌های کمپیلوباکتر نسبت به سایر عوامل نسبتا کمتر در سقط گوسفندان دخیل هستند و عمدتا در مناطقی که به صورت غیر بهداشتی و متراکم گوسفندداری انجام می‌شود متداول تر است و معمولاً به صورت رخداد طوفانی بروز نمی کند.
منبع آلودگی : منبع آلودگی معمولا آب و غذای آلوده می باشد و از طریق ترشحات و مواد سقطی و بعضا پرندگان لاشه خوار بیماری به سایر نقاط منتقل می‌شود و لی با این حال همواره بایستی گله از لحاظ عامل سقط کمپیلو باکتر یایی چک و کنترل شود .
چرا که با مخلوط شدن گله آلوده با گله سالم و تازه وارد ممکن است در مرحله اول یک طوفان سقطی ایجاد شود ولی گفته شده است که میش های آلوده و سقط داده مادام‌العمر واکسبنه میشوند هر چند کهدر انگلستان گزارش شده که هر ۵-۴ سال یکبار یک موج از سقط کمپیلو باکتر بروز می نماید که می تواند دلیل کاهش ایمنی با گذشت زمان باشد .
معمولاً ضایعات ماکروسکوپی مشخص در جفت دیده نمی شود ولی در کبد جنین نواحی خاکستری و نکروزه دیده می‌شود که از علائم کمپیلوباکتر می باشد
تشخیص :
معمولاً تشخیص از طریق رنگ آمیزی گسترش گرفته شده از جفت و محتویات جنین با رنگ گرم و مشاهده باکتری های میله ای خمیده و گرم منفی انجام می گیرد ولی دقیق ترین روش ، روش آزمایش PCR می باشد .
کنترل و پیشگیری :
به دلیل اینکه انتشار از طریق آب و خوراک نمی باشد معمولا آنتی‌بیوتیک به خوبی جوابگو نمی باشد ، معمولاً بهترین کار جداسازی میش های سقط کرده و کاهش تراکم و ترجیحاً تعویض خوراک و محل نگهداری دامها می باشد .
سالمونلا ( salmonella ) :
سالمونلاها معمولاً یکی از عوامل مهم سقط در گوسفندان به شمار می‌روند .از مهمترین تحت گونه های سالمونلا که بیشتر در امر سقط جنین دخیل هستند می توان به سالمونلا تیفی موریوم و ساامونلا آبورتوس اویس و سالمونلا مونته ویدئو اشاره نمود .معمولا مهمترین عامل سقط در بیشتر کشورهای جهان سالونلا آبورتوس اویس می باشد .
منبع و راه آلودگی :
در موارد سالمونلوز معمولاً آلودگی هفته ها قبل از رخداد سقطاز طریق خوراک ایجاد شده است . انتشار معمولاً از طریق مکانیکی و از طریق آب ، غذاو یا پرندگان وحشی ایجاد می‌شود مواد سقطی ناشی از سالمونلوز به شدت به باکتری آلوده است وباکتری سالمونلا از طریق مدفوع نیز دفع می گردد و به آسانی غذا،آب،آبخوری وغذاخوری دامها را آلوده می کند .
علایم درمانگاهی :
معمولاً آلودگی با سالمونلا تیفی موریوم با علائم حاد آنتریت و سپتی سمی در میش همراه بوده و ترشحات واژنی میش ها متعفن و بدبو می باشد و به دنبال آن سقط و مرگ و میر در میش ها نیز اتفاق می‌افتد . آلودگی با سالمونلا ابورتوس اویس که متداولترین نوع سالمونلا در خاورمیانه و اروپا می باشد به صورت عمدتا سقط و به دنیا آمدن بره های مرده و بعضا مرگ و میر در میش ها وحتی بره ها تا سن سه هفتگی را در گله بروز می نماید .
سقط در هردو سالمونلا تیفی موریوم و آبورتوس اویس معمولاً در هفته آخر آبستنی رخ می دهد و هر دو به شدت برای انسان خطرناک هستند به خصوص تیفی موریوم که معمولا با درگیری صاحبان دام ،کارگران دامداری ، سگهای گله و سایر حیوانات گله ممکن است همراه باشد .
معمولاً در جفت و جنین علائم حادی دیده نمی شود ولی در میش های تلف شده ناشی از سالمونلا معمولا رحم متعفن و بدبو می باشد و در زنده ها جفت ماندگی و متریت از علایم تیپیک می‌باشد.در بره هایی که مرده بدنیا آمده اند و یا بعد از تولد تلف شده اند علایم آنتریت حاد و تورم شیردان در کالبدگشایی کاملا به وضوح مشاهده می گردد .
تشخیص :
بهترین نمونه ارسالی جهت تشخیص سالمونلا به آزمایشگاه محتویات جنین سقط شده می باشد همچنین در صورت نبودن جنین سقط شده ،سواب ازواژن ورکتوم میش های سقط کرده گرفته و به آزمایشگاه سال می‌نمایند . معمولا کشت بر روی محیط های اختصاصی به راحتی منجر به رشد باکتری میگردد که با انجام تستهای اختصاصی وبیوشیمیایی می‌توان به وجود سالمونلا پی برد . ولی دقیق ترین روش جهت تشخیص قطعی آزمایش PCR می باشد که اگر در کنار کشت و آنتی بیوگرام از عامل سالمونلا باشد جهت انجام پروتکل درمانی بسیار با ارزش می باشد .
درمان:
بر اساس تجربه عملی گروه علمی دام پخش در موارد درگیری‌های سالمونلایی همراه با سقط و متریت در میش ها، تزریق دوبار اکسی تتراسیکلین ۲۰ درصد LA با فاصله ۷روز و دو دز فلونیکسین در کاهش موارد سقط و درمان عفونت رحم میش ها بسیار موثر بوده است .البته در همه موارد ارجحیت با آزمایش کشت و تست آنتی بیوگرام می باشد .
ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮ ﻋﻔﻮﻧﻲ ﺳﻘﻂ جنین درگوسفندوبز :
ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮ ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺧﺘﻼﻻت ارﺛﻲ ، اﺳﺘﺮس، ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎي ﺗﻐﺬﻳﻪاي ، اﺛﺮات داروﻫﺎ و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺳـﻤﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺟﻨﻴﻦ و ﺳﻘﻂ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮﻧﺪ . ﺑﻪ ﻋﻠﺖاﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﮕﻬﺪاري آﺑﺴﺘﻨﻲ در ﺑﺰ ﺑﻪ ﺟﺴـﻢ زرد(CL) واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﻘﻂ ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺮس در اﻳﻦ دام ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ . ﺣﻤﻠﻪ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت درﻧـﺪه, آب و ﻫﻮاي ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ و ﻳﺎ ﻣﻮﭼﻴﻨﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺴﻢ زرد و ﺳﻘﻂ در ﺑﺰﻫﺎي ﻣﺎدهﻣﻲ ﮔﺮدد . اﺳﺘﺮس ﮔﺮﻣـﺎیی ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ دام ها ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ زودرس جنین ، سقط ،ﻣﺮده زایی و ﻳﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻮزادان ﺿﻌﻴﻒ گردد . ﻛﻤﺒﻮد اﻧﺮژي و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ موجب ﺟﺬب ﺟﻨﻴﻦ، ﻛﺎﻫﺶ رﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ ، ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ رﺷﺪ ﺟﻔـﺖ ، ﻣﻮﻣﻴـﺎﻳﻲ ﺷﺪن ﺟﻨﻴﻦ و ﻳﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻮزادان ﺿﻌﻴﻒ ﮔﺮدد.ﻣﺸﻜﻼت ﺟﻨﻴﻨﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎي تغذیه اﻏﻠـﺐ در سن ۹۰ تا ۱۲۰ روزﮔﻲ آﺑﺴﺘﻨﻲ ﻧﻤﻮد ﭘﻴﺪا ﻣﻲ کنند. ﻛﻤﺒﻮد ﺗﻌﺪادي از ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ و وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ها ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺪ ، ﻣﺲ ، ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ، ﻣﻨﮕﻨﺰ A وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ و ﺳﻠﻨﻴﻮم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻂ و ﻳﺎ ﺗﻮﻟﺪﺑﺮه ﻫﺎ و ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﮔﺮدﻧﺪ . ﻣﺴـﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ: ﺳﺮب ﻫﻢ ﺳـﻘﻂ در ﻣـﻴﺶ ﻫـﺎ را در ﭘـﻲ دارد . ﻏﻠﻈـﺖ ﺑـﺎﻻي ﺳـﻮﻟﻔﻮر ﺟﻴـﺮه ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﻛﻤﺒﻮد ﺳﻠﻨﻴﻮم و ﻣﺲﻣﻲ ﮔﺮدد. ﺣﻔﻆ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺶ ﻫﺎ،ﺗﺎﻣﻴﻦ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻛﺎﻓﻲ در ﺟﻴﺮه و ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺟﻴﺮه ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣـﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ رﻳﺰﻣﻐﺬي ﺑﺎﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزاد در دﺳﺘﺮس دام ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ اﺛﺮات ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﺑﺮ ﺟنین دارد . اﺛـﺮات ﺳﻘﻂ زاﻳﻲ ﺗﻌﺪادي از ﻣﻮاد داروﻳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ رﺧﺪاد ﺳﻘﻂ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل به ﻛﺎرﮔﻴﺮي آنها ﮔـﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ . اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﺧﻲ داروﻫﺎي ﺿﺪ ﻛﺮﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﻨﻮﺗﻴـﺎزﻳﻦ و ﻟـﻮاﻣﻴﺰول در ﺑﺰدرﻣﺎههای آﺧﺮ آﺑﺴﺘﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻂ ﺷﻮد .
ﮔﺰارش ﻫﺎﻳﻲاز رﺧﺪاد ﺳﻘﻂ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از داروﻫﺎي ﺿﺪ ﻛﺮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ : آﻳـﻮرﻣﻜﺘﻴﻦ و ﻓﻨﺒﻨـﺪازول وﺟـﻮد دارد وﻟﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ . زاﻳﻼزﻳﻦ ودز ﺑﺎﻻي آﺳـﭙﺮوﻣﺎزﻳﻦ در ﻧﻴﻤﻪ اول آﺑﺴﺘﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺛﺮات ﺳﻮء روي اﻧﻘﺒﺎﺿﺎت رﺣﻢ واﺧﺘﻼل در ﺗﺒﺎدﻻت ﺟﻔـﺖ می ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﻮﺟـﺐ سقط شوند.
ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻛﻮرﺗﻴﻜﻮﺳﺘﺮوﺋﻴﺪﻫﺎ در اواﺧﺮ آﺑﺴﺘﻨﻲ و اﺳﺘﺮوژن و ﭘﺮوﺳﺘﺎﮔﻼﻧﺪﻳﻦ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﺳﺮاﺳـﺮ دوره آﺑﺴﺘﻨﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﺳﻘﻂ نمایند . ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺘﺮات ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﺒﺪر ﺷـﻴﺮﻳﻦ , ذرت خوشه ای ،سلمه ، تاتوره ،گل آﻓﺘﺎب گردان ، ﮔﻞ ﺗﺎج ﺧﺮوس و ﻋلوﻓﻪ ﺟﻮ دوﺳﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮات و ﻧﻴﺘﺮﻳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮا ﻧﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻂ ﺷﻮﻧﺪ . زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻣﺴـﻤﻮﻣﻴﺖ ﻣﻮرد ﺷﻚ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. اﻗﺪام ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻗﻴﻖ ﻛﺮدن ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺳﻤﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﺟﺰاي ﺟﻴﺮه اﺳﺖ . ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻣﻮرد ﻇﻦ ﺑﻬﺘﺮ است ۳۰ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ درو ﺷﻮﻧﺪ و اﺟﺘﻨﺎب از ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮات ﺟﻴﺮه و رﺳﻴﺪن آن ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ۱۰۰۰ ppm ﻛﻤﻚ می ﻛﻨﺪ.
برای اطلاعات بیشتر از محصولات و داروهای دام اینجا کلیک کنید.
