بررسی سقط جنین ناشی از توکسو پلاسما در گوسفند و بز و راههای پیشگیری و درمان

دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی

توکسو پلاسما گوندی (Toxoplasmagondii)  :

مقدمه :

توکسوپلاسما یک تک یاخته است که در کشور نیوزیلند و انگلستان مهمترین عامل سقط بعد از کمپیلوباکتر می باشد .

معمولا پرورش گوسفند نقشی حیاتی  در اقتصاد بسیاری از کشورها دارد زیرا گوشت گوسفند از مهمترین منابع غذایی برای انسانها می باشد. گوسفندها معمولاًدر مزارع  به انگل تک یاخته ای Toxoplasma gondiiآلوده می شوند. آلودگی با انگل  توکسو پلاسما ممکن است باعث سقط زودرس جنین، مرگ و مومیایی شدن جنین، مرده زایی و مرگ نوزاد شود. شدت عفونت  ارتباط نزدیکی با سن حاملگی در گوسفندو یا مرحله ای از بارداری که در آن میش آلوده می شود دارد یعنی  هر چه سن حاملگی کمتر باشد، عواقب آن شدیدتر است.

گوشت گوسفند آلوده یکی از مهمترین مخزن های عفونت T. gondiiبرای انسان و سایر حیوانات گوشتخوار می باشد. معمولابسیاری ازبره های در معرض تماس با اووسیت توکسوپلاسما، بلافاصله پس از تولد دچار عفونت با T. gondiiمی شوند ولی  کمتر از ۴ درصد از گوسفندانی که دائماً  در حال آلوده شدن هستند ممکن است انگل را به صورت عمودی به نسل بعدی منتقل کنند. تحقیقات جدید توسط محققان در انگلستان نشان داده که انتقال مکرر توکسوپلاسما گوندی از گوسفند ممکن است بیشتر از آنچه که قبلاً تصور می شد رایج باشد، لیکن  این یافته ها تنهاً بر اساس نتایج جاصل از آزمایشات PCRبدست آمده  و نیاز به آزمایشات اضافی با استفاده ازسایر تکنیک  برای تأیید یافته ها می باشد. پس از عفونت با توکسو پلاسمادر  گوسفند ، پاسخ های ایمنی هومورال و سلولی در برابر انگل ایجاد شده که  قادر است محافظت بسیار خوبی در برابر ایجاد بیماریو سقط در حاملگی های بعدی ایجاد می کند. یک واکسن تجاری در دسترس است که شامل یک سویه زنده و ناقص از T. gondiiاست. این واکسن  عموما قبل از جفت گیری به گوسفندان تزریق می شود تا از تلفات بره ناشی از توکسوپلاسموز در میشها جلوگیری نماید .

میزبانهای واسط توکسو پلاسما گوسفندی در طبیعت

گوسفند و موش میزبان واسط و گربه میزبان اصلی این انگل تک یاخته هستند ؛ گربه با خوردن موش های آلوده به تکی زوایت پس از ۱۲-۴ روز اووسیستمهای آلوده را از طریق مدفوع دفع می کند و معمولا گوسفند به خوردن علوفه و یا کنسانتره های آلوده به مدفوع گربه آلوده شده وبا یک تب خفیف علایم را نشان می دهد . پس از آلوده شدن میش ها تکی زوایت های جوان به بافت‌های بدن انتشار می‌یابند و در اندام ها به صورت کیست باقی می‌مانند . جالب است بدانید هر گرم مدفوع آلوده گربه حاوی ۱۰ میلیون اووسیست می باشد و برای آلود کردن هر گوسفند فقط۴۰ اووسیست کافیست و این اهمیت آلودگی غذای میش ها با مدفوع گربه را در فارم نشان می‌دهد یعنی بایستی از دسترسی گربه ها به مواد غذایی و بخصوص علوفه ها جلوگیری کرد به خصوص اینکه ممکن است گربه بر روی قسمت بالای انباشت علوفه خشک یا کاه و سفال بسته بندی شده زمستان گذرانی کرده و همانجا مدفوع نماید .

توکسو پلاسما گوسفندی وسقط در میشهای آبستن  وعلائم درمانگاهی  سقط جنین :

معمولاً زمان سقط بسته به زمان آلودگی و دز آلودگی وارد شده به بدن گوسفند دارد . و سقط در هرسن آبستنی ممکن است وجود داشته باشد و معمولاً جنین متولد شده سیاه و قهوه ای و مومیایی شده است . کوتیلدونها سیاهرنگ و با خالهای سفید نکروزه دیده می‌شوند(تصویر شماره ۲) که از مشخصه‌های موارد توکسوپلاسموزمی باشد .

تصویر شماره ۱: جنین سقط شده ناشی از توکسو پلاسما گوندی

تشخیص :

معمولاً تشخیص از طریق آزمایش پادتن فلورسنت دار غیر مستقیم و یا هیستوپاتولوژی جفت وتشخیص نکروز انعقادی کوتیلدونها همراه با مینرالیزه شدن در رنگ آمیزی هماتوکسیلین ائوزین انجام می گیرد . آزمایش PCRازترشحات جفت وجنین نیز یکی از دقیق ترین روش های تشخیص می باشد .

تصویر شماره ۲: کوتیلدونهای سیاهرنگ  با خالهای سفید نکروزه در سقط جنین توکسوپلاسمایی  گوسفند

پیشگیری و کنترل :

معمولاً بایستی گربه های نر مزارع دامپروری عقیم شوند . گربه های نر معمولا در یک محدوده جغرافیایی به وسعت ۸۰ هکتار پرسه می زنند و اووسیست دفع شده از آنها تا دوازده ماه در محیط زنده باقی می‌مانند. بایستی از دسترسی گربه ها به غذای دام جلوگیری نمود و از قسمت‌های فوقانی علوفه انبار شده که ممکن است به مدفوع گربه آلوده شده باشد برای تغذیه دام ها استفاده نشود .

درمان توکسوپلاسما :

می‌توان داروی دکوکو ئینات به میزان ۲ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم ۲mg/kgاز اواسط آبستنی در جیره دام استفاده نمود .افزودن موننسین به جیره دام با دز ۱۵ میلی گرم برای هر راس و برای مدت ۱۰۰ روز نیز توسط بعضی از متخصصان دام پیشنهاد می گردد که قادر است میزان موارد سقط ناشی از توکسوپلاسما گوندی را به میزان قابل قبولی کاهش دهد .ولی چون دز سمیت و دز درمانی موننسین خیلی به هم نزدیک می باشد استفاده از آن نیاز به نظارت دقیق و روزانه دارد و معمولا با احتیاط در گوسفند تجویز می گردد .