دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
اقدامات درمانی:
اهداف درمانی در شوک آنافیلاکتیک به شرح ذیل است:
- جلوگیری یا به تاخیر انداختن عوارضی که به وسیله مدیاتورهای آزاد شده ایجاد می شود.
- حفظ تمامیت دستگاه تنفسی
- حفظ ثبات دستگاه قلبی و عروقی
درمان بایستی به سرعت انجام شود و چند دقیقه تعلل در درمان می تواند منجر به مرگ دام گردد. در صورت دسترسی به کپسول اکسیژن بعلت ایجاد هایپوکسی اکسیژن درمانی نیز توصیه می گردد. یکی از مهمترین اقدامات درمانی در شوک دامهای مزرعه تجویز سریع محلولهای کریستالوئیدی داخل عروقی است. سرعت تجویز خصوصاً در ابتدا بایستی سریع باشد و در گاو ml/KG 75 از محلولهای ایزوتونیک وریدی در طول ۳۰ الی ۶۰ دقیقه مناسب می باشد.
اپی نفرین دارویی نجات دهنده و به شدت موثر در درمان شوک آنافیلاکتیک حاد است که منجر به برطرف شدن کاهش فشار خون و بی نظمی های قلبی می شود عملکرد این دارو به علت آگونیست بودن با گیرنده های آلفا و بتا آدرنژیک و تشدید اثرات سیستم اعصاب سمپاتیک است. این دارو بعلت اثر شل کنندگی عضلات صاف منجر به اتساع مسیرهای برونشیولی می شود که در نهایت منجر به برطرف شدن دیسپنه می شود.
اپی نفرین نباید به صورت زیرجلدی تجویز شود به علت اینکه یک منقبض کننده عروق است که منجر به نکروز بافتی و جذب ضعیف می شود.
اپی نفرین موثرترین درمان شوک آنافیلاکتیک است که چهار پنجم حجم دارو به صورت عظلانی و یک پنجم آن نیز به صورت وریدی تزریق می شود .دز اپی نفرین در دامهای مزرعه mg/KG 02/0-01/0 است که برابر با ۹-۵/۴ میلی لیتر از غلظت ۱:۱۰۰۰ اپی نفرین برای یک اسب ۴۵۰ کیلوگرمی است. پاسخ دامها به اثرات اپی نفرین گاهی کاملا متفاوت است که در نتیجه بایستی تجویز دارو تکرار گردد.
اگر هایپوتانسیون شدید است اپی نفرین به صورت آهسته داخل وریدی تجویز میشود. اگر تزریق وریدی میسر نیست ۲ برابر این دز داخل عظلانی یا ۵ برابر دز داخل نائی تجویز شود. دزهای اپی نفرین می تواد هر ۲۰-۱۵ دقیقه تکرار شده تا اینکه شرایط قلبی و عروقی دام به ثبات لازم در علائم حیاتی برسد. عوراض جانبی درمان اپی نفرین شامل تاکی آریتمی و ایسکمی میوکاردی که در صورت عدم رعایت دز و تزریق آهسته حتی تهدید کننده زندگی دام نیز باشد.
کورتیکواستروئیدها به جهت برطرف کردن برونکواسپاسم مقاوم، آنژیوادم و جلوگیری از التهاب ناشی از مدیاتورها در طول واکنش ازدیاد حساسیت کمک کننده است که بطور ایده آل کورتیکواستروئید طولانی اثر مثل پردنیزولون سوکسینات ۱۰-۲۵/۰ به صورت داخل عروقی و در درجه بعدی دگزا متازون با دز ۵/۰-۲/۰ داخل وریدی توصیه می شود استفاده از کورتیکواستروئیدها در خصوص جلوگیری از واکنشهای فاز تاخیری کمک کننده است.
کورتیکواستروئیدها اثر اپی نفرین را تقویت می کند و می تواند بلافاصله بعد از اپی نفرین تزریق شود.
استفاده از کورتیکواستروئیدها از جمله دگزامتازون با دز mg/KG 2 و پردنیزولون با دز mg/KG 1/1 و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی از جمله کتوپروفن با دز mg/KG 3 و یا فلونکسین مگلومین با دز mg/KG 2در شوکهای اندوتوکسیک توصیه شده است. آنتی هیستامین ها در گذشته به طور متداول استفاده می شد ولی احتمالاً اثر قابل توجهی نداشته باشند . اگر ادم حلقی یا حنجره ای مشاهده شود که تنفس دام را دچار اختلال کرده است تراکئوستومی ممکن است برای نجات دادن جان دام ضروری می باشد. سایر واکنشهای ازدیاد حساسیت: سایر واکنشهای ازدیاد حساسیت شامل آنافیلاکسی خفیفتر و بدون شوک و مواردی از ازدیاد حساسیت تاخیری با واسطه ایمنی سلولی است. در مواردی که واکشنها بصورت آلرژیک باشند درمان با آنتی هیستامین می تواند نتیجه بخش باشد.
اینکه چرا برخی از دامها ازدیاد حساسیت سیستمیک نشان می دهند و برخی ازدیاد حساسیت جلدی را نشان می دهند نا مشخص است.
