دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
به گزارش واحد علمی مجله دام پخش بیماری آنتروتوکسمی یا قلوه نرمی یکی از بیماریهای باکتریایی خطرناک و کشنده در نشخوارکنندگان و شتر مرغ می باشد که معمولا در اثر پرخوری و یا تغییر ناگهانی در جیره بروز پیدا می کند و باعث ایجاد تلفات در گله می گردد. بسیاری از دامداران همواره این سوال برایشان ایجاد می شود که علت بیماری آنتروتوکسمی چیست و در چه مواقعی از سال بروز پیدا میکند؟ آیا فقط مختص بهار است یا نه؟ سوال دیگری که همیشه در ذهن دامداران بوده و هست اینست که چکار باید انجام دهیم تا بیماری در گله ما ایجاد نشود؟ آیا امکان دارد بیماری در گله اصلا ایجاد نشود؟ کی و چگونه باید واکسن بیماری را تزریق نماییم؟
فصل بهار، فصل بارندگی، بارندگی ناگهانی و علوفه تر، مراتع خیس و چراي آزاد و بدون محدودیت، پرواربندی، پرخوری کنسانتره و مواد متراکم به طور ناگهانی و از همه مهمتر گله های ایمن نشده با واکسن آنتروتوکسمی همگی جزو عواملی هستند که می توانند بيماري خطرناك و كشنده آنترو توكسمي یا قلوه نرمي يا بیماری پرخوري را در گله ایجاد نمایند، این بیماری در زمان های تغييرات فصلی و یا در مواقع تغيير ناگهاني و سريع جيره‌ي غذايي در دامها (به ويژه در دام‌هاي عشاير) با سرعت بیشتری بروز نموده و در صورت عدم واکسیناسیون گله تلفات بیشتری نیز ایجاد می نماید. واحد علمی مجله دام پخش در مقاله زیرسعی نموده است تا واکسن ارایه شده از موسسه رازی را که سالهاست در کشورمان برای پیشگیری از بیماری آنتروتوکسمی استفاده شده و پاسخ ایمنی بسیار موفقی را در پی داشته است را بررسی نموده و در اختیار علاقمندان قرار دهد.
واکسن بیماری آنتروتوکسمی و دستورالعمل استفاده
نوع و شکل واکسن:
- واکسن به صورت باکتری کشته شده و به صورت سوسپانسیون می باشد.
ترکیبات واکسن و سویه های کلستریدیوم موجود در آن:
- ویال واکسن محتوی باکترین غیر فعال شده خانواده کلستریدیومها شامل: کلستریدیوم پرفرینجنز تیپ های D,C,B و کلستریدیوم سپتیکوم همراه با ماده غیر فعال کننده فرمالدهاید می باشد.
موارد کاربرد واکسن:
- این واکسن به منظور کنترل و پیشگیری از بیماری های اسهال عفونی بره ها، آنتروتوکسمی، بیماری پرخوری یا قلوه نرمی و بیماری براکسی با ایجاد ایمنی فعال علیه عوامل ایجادکننده این بیماریها در گاو و گوساله، گوسفند، بز، بره و بزغاله تهیه شده است.
نحوه مصرف، مقدار دز مصرقی و روش تجویز:
- قبل از مصرف بطری حاوی واکسن بایستی به دمای بدن رسیده و سپس به خوبی تکان داده شده و بدون توجه به جنس، وزن و سن دام، به ازای هر حیوان ۵/۲ سی سی واکسن به صورت زیر جلدی و ترجیحا در ناحیه پشت کتف تزریق شود.
زمان مناسب واکسیناسیون و توصیه های مورد نیاز:
- برای انتقال ایمنی مادر به نوزادان از طریق مصرف آغوز یا فله توصیه میگردد واکسیناسیون میش ها و بزهای آبستن ۳ تا ۴ هفته قبل از زایمان انجام گردد. در صورت واکسیناسیون صحیح و اصولی مادران آبستن در زمان ذکر شده پیش از زایمان، نوزادان تازه متولد شده حداقل تا سن ۲ ماهگی نسبت به بیماری ایمن میشوند البته این مسأله رابطه مستقیم با میزان آغوز مصرفی توسط بره و بزغاله دارد.
- در نوزادانی که از مادران ایمن شده با واکسن متولد شده اند، واکسیناسیون بهتر است از ۲ ماهگی آغاز شود البته در صورت بروز هر گونه علایم مشکوک و فقط براساس تشخیص دامپزشک تزریق واکسن در سن پایین تر اشکالی ندارد.
- در نوزادانی که از مادران واکسن نخورده و غیر ایمن متولد شده اند واکسن را می توان از سن ۱ ماهگی (پس از تکمیل سیستم ایمنی) نیز تجویز کرد.
- در نوزادانی که برای اولین بار واکسینه می شوند(به خصوص بره و بزغاله)، واکسیناسیون باید در دو نوبت و به فاصله ۲ تا ۳ هفته تکرار و هر ۶ ماه یک بار دز یاد آور تجویز شود.
زمان پرهیز از مصرف گوشت و شیر:
- کشتار دام های واکسینه شده تا ۳ هفته پس از واکسیناسیون ممنوع است.
موارد منع مصرف:
- از واکسیناسیون دام های بیمار و ضعیف خودداری شود.
- از تزریق واکسن پس از انقضای تاریخ مصرف خودداری شود.
عوارض جانبی:
- بعضا ممکن است یک نودول یا برآمدگی کوچک در محل تزریق به وجود آید که به تدریج جذب شده، از بین خواهد رفت.
تداخلات دارویی:
- مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتون ها همزمان با واکسیناسیون انجام نشود به جز در موارد ایجاد شوک آنافیلاکتیک، البته در مورد مصرف داروهای کورتون مانند بتامتازون و دگزامتازون توجه داشته باشید که تجویز آنها در دامهای آبستن بدلیل ایجاد سقط جنین ممنوع می باشد.
توصیه ها و احتیاط های لازم:
- در مواردی که بیماری آنتروتوکسمی ناشی از تغییر ناگهانی در جیره و یا تغییر مرتع باشد، تغییر مرتع و اصلاح جیره و کنترل رژیم غذایی همزمان با واکسیناسیون منجر به کاهش موارد بیماری و تسریع در بهبودی گله می گردد.
- حداقل ۲ ساعت قبل و یک روز پس از واکسیناسیون، به دام ها استراحت داده و از جابه جایی آن ها به طور جدی خودداری شود.
- واکسن از شبکه رسمی تهیه گردیده و زیر نظر دامپزشک مصرف شود.
- در زمان مصرف و یا جابجایی واکسن، حمل واکسن در کنار یخ و یا آیس پک انجام شود.
- واکسن در داخل یخچال و در دمای ۸-۲ درجه سانتیگراد نگهداری شده و از یخ زدن آن جلوگیری شود.
- عمل واکسیناسیون برای تمامی دامهای گله به طور همزمان اجرا شود.
- بدلیل سوسپانسیون بودن محتویات بطری واکسن، قبل از واکسیناسیون و در حین آن، بطری حاوی واکسن برای ایجاد یکنواختی محلول واکسن، به طور مرتب تکان داده شود.
- در صورت باقی ماندن محلول واکسن در پایان واکسیناسیون، باقیمانده محلول با رعایت شرایط زنجیره سرد در همان روز مصرف شود.
- به هنگام واکسیناسیون از لوازم حفاظت شخصی (عینک، دستکش، ماسک، جکمه و روپوش) استفاده شده و در صورت تزریق اتفاقی واکسن به بدن فرد تزریق کننده، بلافاصله با آب و صابون شستشو داده و به پزشک مراجعه شود.
روش معدوم سازی باقی مانده و بطری واکسن:
- وسایل یک بار مصرف مورد استفاده و بطری خالی واکسن در ظرف مخصوص وسایل تیز قرار داده و سپس به طور صحیح سترون سازی (اتوکلاو، سوزاندن، استفاده از مواد شیمیایی مناسب) و دفن بهداشتی شوند.
شرایط حمل و نقل و نحوه نگهداری:
- این واکسن در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد و دور از نور حمل و نگهداری شود. در این شرایط واکسن تا تاریخ انقضای درج شده بر روی برچسب قابل مصرف می باشد.
ویال های بسته بندی واکسن:
- واکسن آنتروتوکسمی در ویال های ۴۰ و یا ۱۰۰ دزی در بطری های ۱۰۰ و یا ۲۵۰ میلی لیتری و در کارتن های ۲۵ و یا ۱۲ تایی بسته بندی و عرضه می شود.
منبع : موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی
