دان و خوراک طیور
تا پیش از پیشرفت دانش مرغداری و کشاورزی، در بسیاری از مزارع گله‌ها را همچنان با همین روش خوراک‌دهی پرورش می‌دادند تا اینکه روش‌های نوین خوراک‌دهی و تهیه دان طراحی شده و توسعه یافتند. در روش‌های مدرن جیره‌بندی طیور اغلب از ترکیب اقلامی از جمله غلات مانند ذرت و گندم، مکمل‌های پروتئینی مانند کنجاله سویا، مکمل‌های معدنی و مکمل‌های ویتامینه استفاده می‌شود.
مقدار خوراک و نیاز غذایی به آن به عوامل بسیاری مانند هدف از پرورش طیور (گوشتی یا تخم‌گذار)، وزن و سن طیور، سرعت رشد، میزان مطلوب تخم‌گذاری، آب و هوا (هوای سرد یا مرطوب سبب صرف انرژی بیشتر در پرندگان می‌شود) و مقدار غذایی که طیور در جستجوی خوراک در مزرعه بدست می‌آورند بستگی دارد. همین عوامل سبب شدند تا رفته رفته طیف گسترده‌ای از فرمولاسیون‌های خوراک پدید آیند. همچنین جایگزینی مواد اولیه‌ی ارزان قیمت سب شد تا انواع دان بیش از پیش دستخوش تغییرات شود.
روش‌های تهیه و تولید دان طیور
پیشرفت تکنولوژی در صنعت مرغداری و پرورش طیور باعث شد که امروزه ترکیبات غذایی فرموله شده و دقیقی به لحاظ علم تغذیه به بازار عرضه شود که علاوه بر صرفه اقتصادی، تمامی نیازهای غذایی پرنده را طبق فاکتورهای معین تامین کرده و علاوه بر آن کار را برای سیستم خوراک‌دهی در مرغداری‌ها ساده‌تر کند.
روش‌های تولید دان امروزی علاوه بر اینکه طیور را بطور کامل و دقیق تغذیه می‌کنند، سبب می‌شود تا بسیاری ازعوامل باکتریایی مانند سالمونلا که از طریق تغذیه به طیور منتقل می‌شود از بین بروند و حتی عواملی که مانع رشد بهینه‌ی پرندگان می‌شود و در مواد اولیه منابع گیاهی همچون سویا، گندم و غیره نهفته است در دمای فرآوری غیر فعال شوند.
برای تهیه دان یا خوراک طیور سه روش کلی وجود دارد
-
-
دان آماده یا دان کامل
-
در حال حاضر در ایران کارخانجات بسیاری وجود دارد که کارشان تولید خوراک دام و طیور است. همانطور که پیش از این اشاره کردیم دان یک مفهوم کلی و به معنای خوراک کامل طیور است و شامل اقلام اساسی و مورد نیاز طیور می‌شود. حدود ۷۰ درصد مواد اولیه تشکیل دهنده‌ی دان ذرت و سویا است و مابقی آن را نهاده‌های دیگری شکل می‌دهند که با نام ریز مغذی‌ها شناخته می‌شوند. دان کامل نیز به همین معنا است؛ ترکیب ذرت و سویا با ریزمغذی‌ها می باشد.
بطور کلی دان آماده و کامل طبق فرمول‌های تایید شده شامل کنجاله‌‍‌ی ذرت، سویا، گندم،مکمل‌های معدنی، و ویتامینه و اسیدهای آمینه می‌شود.
نکات کلیدی و مهم درباره دان آماده
خوراک طیور گوشتی به شکل‌های آردی، کرامبل و پلت موجود است.
برای اینکه بهتر متوجه شوید دان آماده به شکل آردی به معنی این است که مواد خوراکی بعد از ترکیب شدن آسیاب شده و به شکل آرد در می‌آیند. این مواد به همین صورت به مصرف طیور گوشتی می‌رسند و هیچ تغییر فیزیکی و شیمیایی در آن‌ها ایجاد نمی‌شود.
نوع دیگر خوراک طیور گوشتی کرامبل و پلت نام دارد که مواد تشکیل دهنده یکسانی دارند ولی در شکل ظاهری با آن تفاوت دارند.
دان کرامبل و دان پلت از یک جنس هستند و فقط از نظر ظاهری تفاوت‌های کوچکتری دارند؛ می‌توان گفت که دان کرامبل کوچکتر از دان پلت است و در سایز‌های پایین‌‌تر تولید می‌شود و برای جوجه هایی که سن پایین‌‌‌تری نسبت به بقیه دارند استفاده می‌گردد.
فرآیند تولید دان آماده پلت به این صورت است که مواد اولیه مورد نیاز طیور گوشتی را ابتدا با هم مخلوط می‌کنند و سپس به شکل آردی در می‌آورند و آسیاب می‌کنند، در ادامه با نسبت‌های مشخصی درون دستگاه‌های مخصوص ریخته می‌شوند و ترکیب می‌شوند بعد از انجام این مرحله، با استفاده از بخار آب و اعمال فشار و حرارت به شکل پلت در می‌آیند. سپس با فشار از دستگاه پلت زنی عبور کرده مجددا سرد می شود و در نهایت به صورت استوانه ای کوچک در اندازه های مختلف شکل می گیرد. اگر پلت های درشت به وسیله غلتک های مخصوص خرد گردند محصولی بین دان آردی و پلت حاصل می گردد که به آن کرامبل گفته می شود .
كنسانتره چيست؟
معني کلمه کنسانتره عبارت است از فشرده شدن، متمرکز شدن يا تغليظ شدن، اما تعريف آن در علم تغذيه دام عبارت است از خوراک هايي که داراي انرژي زياد، پروتئين بالاي ۷% و فيبر زير ۱۸% باشند. كنسانتره طيور مجموعه‌ای متراكم از مواد اصلي مورد نياز جهت توليد دان است كه با استفاده از جديدترين اصول فن‌آوری تغذيه و بكارگيری فرمولی متعادل و در عين حال غنی تهيه می‌شود.
در حال حاضر کنسانترهایی که در ایران تولید می‌شوند، ۲%، ۲.۵%، ۵%، ۷.۵% و ۱۰% هستند. اما مرسوم‌ترین این تولیدات کنسانتره‌ی ۵/۲ % است.
بطور کلی کنسانتره از مجموع اقلامی مانند دی کلسیم فسفات، کولین کلراید، مکمل‌های معدنی و ویتامینه، اسیدهای آمینه مانند متیونین، لیزین و ترئونین و … تشکیل می‌شود.
مرغدار می‌تواند تنها با افزودن غلات، كنجاله سويا، ذرت و پودر صدف به کنسانتره ۵/۲ % با کیفیت مناسب‌ترين فرمول دان را با صرف حداقل زمان تهيه نمايد. مرغدار با این کار از احتمال بروز اشتباه در فرمول‌‌نويسی و ساخت دان می‌کاهد.
