Jahanian1، AH Mahdavi1، S. Asgary2and R. Jahanian1،۳۱ گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران ۲ مرکز تحقیقات قلب و عروق اصفهان، موسسه تحقیقات قلب و عروق، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران و ۳ مرکز تحقیقات تغذیه طیور، پژوهشکده بیوسیتک، اصفهان.
پیش گفتار: مایکوتوکسین ها ترکیبات با وزن مولکولی کم هستند که در صورت کافی بودن شرایط محیطی دما و رطوبت توسط قارچهای رشته ای محصولات زراعی یا انبارها را آلوده می کنند. این متابولیت ها هیچ ارتباط بیوشیمیایی با رشد و نمو قارچ ندارند و آنها یک گروه ناهمگن از نظر شیمیایی و سمی هستند، که فقط در کنار هم هستند زیرا حتی در غلظت های پایین می توانند باعث بیماری هایی از جمله مرگ برای انسان و سایر حیوانات شوند در حال حاضر، بیش از ۴۰۰ مایكوتوكسین مختلف شناخته شده است، اما در حال حاضر فقط شش مورد از اهمیت جهانی برخوردار هستند و آفلاتوكسین ها سمی ترین و مورد بررسی ترین مایكوتوكسین ها در سراسر جهان هستند، زیرا وقوع طبیعی آنها می تواند موجب خسارات اقتصادی جدی و مشكلات بهداشتی شود از نظر سمیت و بروز، آفلاتوکسین ها به دلیل اثرات کبدی و سمیت کبدی مهمترین مایکوتوکسین هایی هستند، که می توانند منجر به سرکوب سیستم ایمنی، بی اشتهایی با کاهش سرعت رشد، کاهش تولید تخم مرغ، کاهش تولید مثل، استفاده ضعیف از خوراک، کم خونی، خونریزی و افزایش مرگ و میر در انسان و حیوانات شوند، علاوه بر این، مسمومیت با آفلاتوکسین ها با سایر اثرات شدید مانند تراتوژنز، سرطان زایی و جهش زایی ارتباط دارد.
با توجه به اثرات شدید و مضر آفلاتوکسین ها، روشهای زیادی برای کاهش اثرات سمی آن ارائه شده است. اولین و بهترین تلاش برای جلوگیری از اثرات آنها به حداقل رساندن تولید آن از طریق اقدامات خوب کشاورزی، از جمله روش های کشت در مزارع و همچنین برداشت صحیح و اصولی، حمل و نقل صحیح و شرایط ذخیره سازی مناسب می باشد، با این حال، از آنجا که پیشگیری همیشه امکان پذیر نیست، روش های ضد عفونی کننده و یا سم زدایی خوراک و دانه ها به عنوان جایگزینی برای کاهش آلودگی با آفلاتوکسین ها مورد توجه قرار گرفته اند.
استفاده از ترکیبات گیاهی و عصاره گیاهان مختلف سالهاست که برای کنترل آفلوتوکسین ها و بعنوان جاذب سموم کبدی و آفلوتوکسین ها مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته اند. یکی از این گیاهان گیاه خار مریم می باشد که استفاده از عصاره و جوشانده آن سالهاست که در طب سنتی و گیاهی به تایید رسیده است.
گیاه خار مریم از رده دولپه‌ای‌ها، راسته گل مینا و تیرهٔ کاسنیان می‌باشد، این گیاه با بازه زمانی رشد هر یک سال یا در بعضی نژادها هر دو سال بوده و خودرو می‌باشد.
این گیاه، گلی است با رنگهای قرمز تا بنفش و برگهایی کم رنگ و دارای رنگ سبز مایل به زرد که همراه باوریدهای سفید رنگ دیده می شود. به مجموعه فلاونوئیدهای موجود در عصاره این گیاه «سیلیمارین» گفته می شود که حاوی چندین نوع فلاونوئید مختلف است. از عصاره گیاه خار مریم در موارد متعددی مانند بیماری‌های کبد و مقابله و کنترل سرطان استفاده شده است.
در گذشته خار مریم در پزشکی سنتی چینی به عنوان یک پاک‌کننده درون، سم زدا، نرم‌کننده کبد و مقوی برای کیسه صفرا بوده‌است. اگرچه خاصیت درمانی این گیاه هنوز ناشناخته است، از خار مریم در بعضی مواقع برای بیماری‌های کبد (زردی ویاهمان یرقان، سیروز و هپاتیت) استفاده می‌شود، آزمایش‌های علمی بر روی حیوانات حاکی از این است که سیلیمارین موجود در این گیاه می‌تواند دارای خاصیت هپاتوپروتکتیو باشد، یعنی خاصیتی که باعث می‌شود سلولهای کبد از سموم محافظت بشوند.
تاثیرات جیره حاوی سیلیمارین (عصاره گیاه خار مریم) بر عملکرد، مورفولوژی روده کوچک و شمار میکروبی ایلئوم در جوجه های درگیر با آفلاتوکسین
این مطالعه به منظور بررسی تاثیرات مکمل کردن سیلیمارین بر عملکرد، مورفولوژی ژژنوم و جمعیت میکروبی ایلئوم در جوجه های آلوده شده با مخلوطی از انواع آفلاتوکسین ترتیب داده شد. به این منظور، تعداد ۳۳۶ جوجه گوشتی ۷ روزه سویه راس در ۷ گروه آزمایشی شامل گروه شاهد(بدون آفلاتوکسین و سیلیمارین) و ۶ گروه دیگر در قالب طرح ۳×۲ فاکتوریل، با دو سطح۰/۵و۲ppm آفلاتوکسین و سه سطح ۰ و ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ppm سیلی مارین، به طور تصادفی در ۴ تکرار و هر تکرار ۱۲ قطعه جوجه توزیع شدند.
درگیر کردن پرندگان با آفلاتوکسین از روز ۷ لغایت ۲۸ روزگی انجام شد. مصرف خوراک و افزایش وزن روزانه پرندگان درگیر کاهش و موجب بدتر شدن ضریب تبدیل غذایی آنان شد. از طرفی مکمل کردن سیلیمارین باعث افزایش مصرف خوراک و وزن گیری روزانه و بهبود ضریب تبدیل گردید.
جمعیت میکروبی ایلئوم در اثر استفاده از سطوح پلکانی آفلاتوکسین افزایش یافت. از طرفی با مصرف سیلیمارین، جمعیت اشرشیاکولی، کلبسیا، سالمونلا و کل باکتریهای مضر در ایلئوم کاهش یافت.
در حالی که افزایش سطوح آفلاتوکسین باعث کاهش طول پرز، کاهش نسبت طول پرز به عمق کریپت، افزایش عمق کریپت، افزایش سلولهای گابلت و افزایش قطر فولیکولهای لایه لامیناپروپریا شده بود، با تاثیر مکمل سیلیمارین افزایش طول پرز و افزایش نسبت طول پرز به عمق کریپت، اتفاق افتاد.
نتایج حاضر بیانگر تاثیر مطلوب جیره حاوی سیلیمارین بر عملکرد جوجه های گوشتی درگیر با آفلاتوکسین، از طریق کاهش سم در کبد می باشد.
