نویسنده : دکتر احمد روغنی DVM
بیماری بروسلوز یا بیماری تب مالت یکی از بیماریهای مهم در گوسفند وبز می شود و مهمترین عارضه آن ایجاد سقط جنین در ماههای آخر جنینی و تورم مجاری اپیدیدیم و بند بیضه در قوچها می باشد .
مهمترین گونه بروسلا در گوسفند و بز بروسلا ملی تنسیس می باشد که گوسفند و بز نسبت به آن بسیار حساس هستند البته بروسلا آبورتوس و بروسلا اویس هم به میزان کمتری می‌توانند در گوسفند سقط ایجاد کنند . اهمیت بروسلاها در گوسفند از این نظر حائز اهمیت است که علاوه بر سقط و ضررهای اقتصادی ناشی از آن برای انسان نیز خطرناک بوده و بیماری تب مالت و عوارض آن را در انسان ایجاد می نماید .
منبع آلودگی و راه ورود میکروب :
عفونت فعال در میش ها غیرمعمول است اما پس از جفت گیری با قوچ های آلوده ایجاد شده است. به نظر نمی رسد مراتع آلوده در گسترش بیماری مهم باشد. عفونت اغلب در قوچ ها ادامه می یابد و در بسیاری از آنها به طورمتناوب بعد از چندین سال از بین می رود. عمدتا پس از قوچهای آلوده، مهمترین منابع آلودگی میش ها و بزهای آلوده هستند که باکتری از طریق واژن و شیر آنها دفع می‌شود و در صورت سقط و حتی زایمان طبیعی حیوانات آلوده، باکتری بروسلا به مقدار زیادی از ترشحات رحمی و جفت دفع می‌گردد و ترشحات و مایعات جنینی و خود جنین نیز از مهمترین عوامل آلودگی محیط به حساب می‌آیند .
بره های سالم به دنیا آمده و بره های موجود در گله می توانند از طریق ترشحات واژن میش های درگیر آلوده شوند ولی بدون علایم در گله باقی بمانند و در اولین بارداری علایم سقط را نشان بدهند البته در صورتی که واکسینه نشوند . معمولا اولین سقط به صورت طوفانی ظاهر می‌شود و در سال بعد فقط در میش های تازه وارد و بره هایی که واکسن نخورده اند اتفاق می افتد .
علایم بیماری تب مالت در گوسفند وبز (نشانه های درمانگاهی) :
معمولاً میش های آلوده بدون علامت هستند و فقط در اواخر آبستنی دچار سقط یا بچه اندازی می‌شوند وضایعه مشخصی در جنین و جفت دیده نمی شود. قوچهای آلوده ممکن است علایم تورم مجاری اپیدیدیم و بند بیضه را نشان دهند .
عکس داخل کادر بیضه یک قوچ مبتلا به بروسلوز را نشان می دهد، به مجاری اپیدیدیم بزرگ شده و متورم زیر هر بیضه توجه کنید.
تشخیص بروسلا در گوسفند و بز :
کشت وجداسازی باکتری از محتویات جنین سقط شده یکی از روش‌های دقیق و کاربردی می باشد ولی برای کاربران آزمایشگاه بسیار پرخطر می باشد. معمولاً بهترین و دقیق ترین روش ،روش PCRو روش سلولار مولکولی می‌باشد .
پیشگیری از بیماری تب مالت در گوسفند و بز :
اقدامات اولیه شامل استفاده از واکسن زنده تخفیف حدت یافته در بره هاو بزغاله ها در سن ۸-۳ ماهگی می باشد که کمک زیادی به کاهش موارد سقط بروسلایی در گله می نماید پس از رویداد سقط در گله و تشخیص قطعی بروسلا ملی تنسیس به عنوان عامل اصلی معمولاً رعایت بهداشت و ضدعفونی جایگاه میش هاو دامداری با ضدعفونی هایی با پایه اسیدی بسیار موثر می باشد لیکن چون اغلب میشها وبره ها در گله درگیر بوده اند بایستی پس از تست سرمی گله و غربالگری میش ها وبزهای سقط کرده ، موارد مثبت در گله جمع آوری وراهی کشتارگاه شوند . البته در روش‌های جدید پیشنهادی، فقط در مورد میشهای سقط کرده در گله پس از پایان دوره آبستنی و اطمینان از قسر بودن همه میش ها و عدم حضور داشتن قوچ در گله در طول دوران آبستنی، به تمامی میش ها یک واکسن Rev1 به صورت فول دز تزریق می گردد که معمولا ۹۰-۸۵ درصد در سال بعد از سقط بروسلایی جلوگیری می نماید لیکن سقط ریشه کن نمی شود .البته این پروتکل و دستورالعمل در حال حاضر برای گله های بز غیرقابل اجرا بوده و در موارد مثبت بروسلایی که تست سرمی تب مالت آنها مثبت می باشد بر اساس دستورالعمل قبلی یعنی تست و کشتارتدابیر لازم اعمال شده و اقدامات لازم انجام می گیرد .
درمان بروسلا در گوسفند – درمان تب مالت درمان قطعی تب مالت در گوسفند و بز:
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد لیکن استفاده از اکسی تتراسیکلین ۲۰ درصد LAبه میزان ۶ سی سی به ازای هر میش و با فاصله ۴۸ ساعت به کاهش موارد سقط و ادامه آبستنی تا مراحل آخر کمک زیادی می نماید . البته این کار می‌تواند هر ۱۰ روز یکبار تا آخر دوره آبستنی ادامه یابد لیکن کلیه پروتکل های اجرایی ذکر شده در بالا بایستی بلافاصله پس از آخرین زایمان ودر سطح گله به سرعت اجرا شود .
استفاده همزمان کلرتتراسایکلین و استرپتومایسین بر درمان باکتریولوژیک تأثیر گذاشته است
(DVM Paul Nicolettiمجله veterinary manual) با این حال درمان به جز در قوچ های با ارزش ، معمولااقتصادی نیست، و حتی اگر عفونت از بین برود، باروری ممکن است مختل باقی بماند.
بایستی این نکته را در نظر داشت که با توجه به زئونوز بودن و مشترک بودن این بیماری با انسان و خطر انتقال به انسان بایستی حداقل تماس با دام و ترشحات ناشی از آنها صورت بگیرد و حتی الامکان تماس از طریق دستکش های لاتکس و همراه با استفاده از ماسک و عینک مخصوص انجام گرفته و وسایل در تماس با این ترشحات با ضدعفونی های بر پایه اسیدی مانند :کیمیااسسول پلاس ، سید ۲۰ ،سید ۲۰۰۰ و موارد مشابه ضدعفونی گردند .
نکات مهم در مورد سقط های بروسلایی در گله های گوسفند و بز :
۱- بلافاصله پس از مشکوک شدن به بروسلوز نمونه گیری های لازم و آزمایشات مورد نظر برای گله انجام شود.
۲- پس از اثبات بیماری بروسلوز در گله از تماس با جنین آلوده و ترشحات رحمی و جفت بدون وسایل ایمنی مانند: دستکش و عینک اجتناب شود چرا که عامل بروسلا از پوست سالم نیز قابلیت عبور و بیماری زایی را دارد .
۳- از ضدعفونی کننده های اسیدی کننده مانند:کیمیا اسسول پلاس، سید ۲۰ و سید ۲۰۰۰ و سرکه ویا سایر اسیدی کننده ها می توان برای ضدعفونی دامداری استفاده نمود .
۴- توجه داشته باشید شیر میش ها وبزهای آلوده تا چند هفته ممکن است آلوده به باکتری باشد ، حتما شیرهای مصرفی را به مدت ۲۰ دقیقه جوشانده واز تماس مستقیم دست با شیر خودداری کنید .
۵ -کلیه وسایل دامداری بایستی در مایع ضدعفونی کننده به مدت یک تا دوساعت غوطه ور شوند .
۶ -پس از مشخص شدن آلودگی بروسلایی در گله قبل از کشتار حیوان جهت مصرف خود یا دیگران ، حتما با اداره دامپزشکی منطقه خود هماهنگی نموده و حتما عمل ذبح در کشتارگاهودر حضور کارشناس ناظربر کنترل کیفیت گوشت انجام گردد.
۷- پس از مشخص شدن آلودگی بروسلایی حتما اداره دامپزشکی محل خود را از وجود بیماری در گله آگاه نمایید .
