دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
برای اینکه نتایج یک آزمایش سرولوژی قابل اعتماد بوده و بتوان آنها را به درستی تفسیر نمود نیاز به یک نمونه برداری صحیح و اصولی در فارم می باشد به گونه ای که این نمونه برداری از لحاظ آماری صحیح بوده وقابل مقایسه با نمونه های مثبت و منفی مشابه باشد .برای انجام صحیح یک نمونه برداری چند شرط اساسی را بایستی رعابت و اجرا نمود :
۱-نمونه های انتخابی به صورت تصادفی در نقاط مختلف سالن گرفته شوند
انتخاب تصادفی به تمامی پرندگان مزرعه این شانس را می دهد که درانتخاب شدن برای نمونه برداری یکسان بوده وبتوانند انتخاب شوند . یعنی اگر در هنگام انجام عملیات واکسیناسیون توزیع واکسن در فارم به خوبی صورت نگرفته باشد و واکسن به صورت یکنواخت در نقاط مختلقف سالن پخش نشده باشد نمونه برداری از یک نقطه خاص و عدم توجه به سایر نقاط سالن سبب انحراف در نتایج خواهد شد به همین دلیل همیشه بایستی یک دستورالعمل ثابت جهت جمع آوری صحیح نمونه ها در دسترس باشد .
در این دستورالعمل وقتی طول وعرض سالن را در نظر بگیریم در راستای دو قطر سالن و طول آنها بایستی نمونه گیری انجام شود به طور مثال اگر طول هریک از این فطرها ۶۰ متر باشد و ۲۴ پرنده برای نمونه برداری نیاز داشته باشیم به ازای هر خط ۱۲ پرنده انتخاب می‌شود و بر روی هر خط به ازای هر ۵ متر یک پرنده انتخاب می‌شود .
در موارد ی که نمونه برداری ازداخل قفس انجام می گیرد بایستی قفس ها شماره گذاری شده و بر اساس تعداد نمونه مورد نیاز از آنان به صورت تصادفی نمونه برداری صورت گیرد .
۲ – نمونه برداری بایستی حتماً از پرندگان سالم صورت گیرد در غیر این صورت نتایج ممکن است گمراه کننده باشد چراکه پرنده های بیمار یا در مرحله سرکوب سیستم ایمنی بوده ونتایج تیتراسیون ضعیفی رانشان می دهند و یا در مرحله پایانی بیماری به سر برده و تیتر بسیار بالا را نشان می دهند هر چند که ممکن است هنوز بهبود نیافته باشند .در اینجا منظور از پرنده های سالم پرنده هایی هستند که علایم بیماری را نشان نمی دهند و به نظر دارای علایم طبیعی بوده و سرحال بنظر می رسند حال یا در دوره نقاهت بیماری بوده و یا در مراحل اولیه و دوره کمون بیماری به سر می برند که در هر صورت میانگین تیتر بدست آمده از آنها به راحتی وضعیت گله و مدت زمان گذشته از بیماری را تا حدود زیادی به ما نشان می دهد .
۳- تعداد نمونه ها بایستی مناسب و در تناسب با جمعیت سالن باشد یعنی هرچه تعداد نمونه ها بیشتر باشد نتایج آزمایش بیشتر قابل اعتماد می باشند وهر چه تعداد نمونه ها کمتر باشد احتمال خطا در محاسبه میانگین تیتر گله بالا ترمی باشد.
معمولا سعی می شود به ازای هر ۱۰۰۰ قطعه جوجه ۲-۱ نمونه گرفته شود یعنی برای یک سالن ۱۰۰۰۰ قطعه ای بین ۲۰ -۱۰ نمونه اخذ می گردد که هرچه این عدد بزرکتر باشد نتایج تیتراسیون بدست آمده از تیتراسیون گله قابل اعتماد تر می باشد این نکته به خصوص در زمان نمونه گیری برای آزمایش الایزا بسیار در تفسیر نتایج آزمایش تاثیر گذار خواهد بود .
روش های نمونه برداری :
۱- خون گیری از ورید بال
این نوع خونگیری توسط دونفر صورت می گیرد به اینصورت که فرد عامل با یک دست هر دو بال پرنده و پوست ناحیه گردن را از پشت ناحیه کمر پرنده گرفته و با دست دیگر سوزن نمونه برداری را وارد ناحیه خونگیری می نماید و فرد دوم پاهای پرنده راگرفته و به سمت خودش می کشد وپرنده را مهار می نماید به گونه ای که با انگشت شصت دست چپ سرنگ را در داخل رگ مهار می نماید و با دست راست پیستون سرگ را به عقب می کشد.
در صورت وجود پر در ناحیه جهت بهبود شرایط نمونه برداری، پرهای ناحیه را کنده تا دید بهتری از محل نمونه برداری داشته باشید. پس از نمونه برداری محل نمونه برداری را با الکل ۷۰ درصد ضدعفونی نمایید.
محل ورود سوزن به داخل ورید بایستی میانه ورید بین بازو و مفصل شانه باشد.
سوزن بایستی با ورید بازویی تنظیم شده و به آرامی ابتدا به زیر پوست سپس به داخل ورید وارد گردد. سر سوزن بایستی به سمت انتهای بالا نگه داشته شود تا از خون بازگشتی به سمت قلب نمونه برداری را انجام دهد. در این حالت مکش خون به داخل سرنگ تسهیل خواهد شد.
۲- سوراخ کردن ورید بال
این روش به عنوان روش ساده تر و سریعتر نمونه‌برداری شناخته می‌شود با اسکالپل یا نوک سوزن می توان ورید بازویی را از بالای مفصل بازو خراش داد تا خون جمع گردد سپس این خون در داخل یک لوله جمع آوری خون ریخته می شود .در این روش احتمال آلودگ باکتریایی یا قارچی نمونه ها بسیار زیاد بوده و احتمال همولیز در نمونه خون و از بین رفتن آن زیاد می باشد و معمولا توصیه نمی شود .
وسایل مورد نیاز جهت انجام خونگیری
– معمولا از یک سرنگ ۲/۵ سی سی با سرسوزن گیج ۲۰ تا ۲۳ استفاده می شود . استفاده از سوزن بسیار کوچک مانند گیج ۲۷ بدلیل اختلال در خونگیری و لخته شدن خون داخل آن ممکن است باعث ایجاد همولیز گردد .
نکات مهم در زمان نمونه گیری و بعد از آن :
– بهتر است از سرنگ های ۲/۵ سی سی یکبار مصرف استفاده شود .
– حداقل خون جمع آوری شده بایستی یک سی سی باشد تا بتوان حداقل نیم سی سی سرم جدا نمود البته درصورت تعدد آزمایشات درخواستی میزان خون گرفته شده بایستی بین ۴-۲ سی سی باشد .
– بهتر است به ازای هر پرنده یک سرنگ استفاده شده و پس از نمونه برداری دور انداخته شود.
– کلیه نمونه ها بایستی حاوی مشخصات کامل مانند :نام شرکت یا نام مرغدار ، نوع گله (گوشتی ، تخمگذار ویا مادر ) – نوع پرنده(کبوتر،بوقلمون،مرغ بومی و…) – سن – ظرفیت واحد – شماره سالن ها – نام دامپزشک فارم – منطقه جغرافیایی و نوع آزمایش درخواستی وشماره تلفن دامپزشک درخواست کننده باشد .
– پس از اتمام خونگیری ، جهت ایجاد سریع لخته و تسریع در جداسازی سرم از نمونه های خون ، بایستی پیستون سرنگ ها حدودا نیم تا یک سانتی متر به عقب کشیده شده وروکش پلاستیکی سر سوزن روی آن قرار داده شود و سپس سرنگ ها در یک نقطه به صورت اریب و با زاویه ۳۰ درجه قرار داده شوند به گونه ای که سر سوزن به سمت بالا قرار گیرد تا لخته داخل سرنگ شکل بگیرد . معمولا سرنگهایی که به این روش قرار گرفته و لخته داخل آن تشکیل شود زودتر سرم در آنها از خون جدا می شود .
-نمونه های خون بایستی در دمای اتاق (۲۰ الی ۲۵ درجه تا ۳۰ درجه سانتی گراد)به مدت ۱ الی ۲ ساعت نکهداری شوند تا سرم آنها جدا گردد. سپس نمونه ها بایستی به یخچال منتقل شوند و تا زمان ارسال به آزمایشگاه در یخچال باقی بمانند .
– ارسال نمونه ها به آزمایشگاه بایستی در کنار یخ و بدون تماس نمو نه ها با یخ انجام گیرد .(ترجیحا از آیس پک به جای یخ استفاده شود .)
– درصورتی که مسیر آزمایشگاه تا محل نمونه گیری زیاد بوده و یا ارسال سریع نمونه به آزمایشگاه امکانپذیر نباشد بایستی سرم نمونه پس از جدا شدن در داخل لوله های شیشه ای یا پلاستیکی درپیچ دارو غیر قابل نشت تخلیه شده و سپس سرمهای جدا شده مجددا به یخچال منتقل شود .
– جهت انتقال سرمها ازداخل سرنگ به لوله مخصوص برای جلوگیری از همولیز خونها و از بین رفتن سرمها بهتر است هنگام تخلیه سرمها سرسوزن از سرنگ جدا شده تا فشار وارده جهت خروج خون باعث ایجاد همولیز نگردد و سرمها به راحتی از کنار خون لخته شده به لوله سرازیر شوند.
– درصورتیکه قصد ارسال نمونه با هواپیما را دارید بهتر است نمونه ها را فریز کنید .
