نویسنده: دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
امروزه شغل پرواربندی بره و چاق نمودن آن یکی از شغل های نسبتا کم ریسک و با درآمد متوسط تا عالی می باشد که میزان این درآمد به قیمت خرید اولیه بره، قیمت و کیفیت جیره پرواربندی و همچنین قیمت بازار در زمان فروش بستگی دارد. بسیاری از افرادی که برای اولین بار قصد اجرای یک طرح پرواربندی را دارند سوالاتی در ذهنشان ایجاد می شود از قبیل اینکه:
اصول پروار بندی بره چیست ؟
پرواربندی را از کجا شروع کنم ؟
بهترین جیره و خوراک برای پرواربندی چیست ؟
به طور کلی وقتی سخن از از پرواربندی به میان می آید، منظور نگهداری و چاق كردن دام و کسب حداکثر اضافه وزن با بهترین جبره ممکن و مناسب ترین هزینه و دریافت بیشترین میزان گوشت می باشد به گونه ای که بره ها در طول مدت معینی که زمان پرواربندی گفته می شود با دریافت یک جیره متراکم و مناسب به حداکثر وزن پیش بینی شده در برنامه پرواربندی رسیده و ضریب تبدیل پایینی نیز داشته باشند.
در یک پروسه پرواربندی کیفیت جیره و شرایط نگهداری بره ها بایستی به گونه ای باشد که با خوردن کمترین میزان خوراک، به بیشترین وزن مورد نطر برسند.
در اجرای یک طرح توجبهی پرواربندی بره اگر با دقت عمل شود و هنگام خرید بره با یک کارشناس مناسب مشاوره شده و بره های سالم و با وزن و سن مناسب خریداری شود، معمولا حتی در بدترین شرایط بازار هم سود عاید دامدار می گردد. در واقع بیشتر افرادی که در امر پرواربندی بره موفق نمی شوند یک یا چند مورد از موارد ذکر شده در ادامه مقاله را نادیده گرفته و یا بدرستی رعایت نمی کنند، مثلا در زمان خرید بره درمورد قیمت خرید بره در بازار تحقیق درستی بعمل نیاورده و یا بره های لاغر و یا شیرسوز و یا بره هایی که در زمان شیرخوارگی بیمار بوده اند را خریداری نموده و یا در زمان تغذیه پرواربندی برای تغذیه بره ها کوتاهی نموده اند.
واحد علمی مجله دام پخش در این مقاله به یاری شما آمده و روشهای مختلف پرواربندی، مزیت ها و عیبهای پرواربندی و تغذیه بره های پرواری را به شما آموزش می دهد. دامداران و کاربران محترم مجله علمی دام پخش، در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، دریافت کتاب و فایلهای آموزشی در این زمینه می توانید با کارشناسان مجله علمی از طریق شماره تلفن: ۰۹۱۳۵۹۶۱۷۲۴ خانم مهندس پناهی تماس گرفته و با کارشناسان ما ارتباط برقرار نمایید .
شیوه های مختلف انجام پرواربندی بره و گوسفند:
اصولا شیوه های مختلف پرواربندی براساس سن بره ها، زمان از شیر گیری و وزن اولیه در زمان از شیر گیری یرنامه ریزی می گردد:
- روش تغذیه آزاد با شیر و مصرف همزمان کنسانتره:
معمولا دراین روش بره در کنار مادر بوده و همزمان با مصرف شیر به صورت دستی یا کنسانتره مخصوص یا استارتر بره نیز تغذیه می شود. اجرای این روش رابطه مستقیم با میزان شیر مادر داشته و هر چه میزان شیر و کیفت آن بهتر باشد، در رشد بره تاثیر بیشتری خواهد داشت. زمان این نوع پرورش ۵ ماه بوده که در یک ماه آخر بره از شیر گرفته شده و فقط با کنسانتره تغذیه می شود. - روش از شیرگیری و کشتار:
در این روش بره ها فقط بمدت سه ماه با شیر مادر تغذیه شده و بلافاصله در سن ۳ ماهگی از شیر گرفته شده و راهی کشتارگاه می شوند. در این روش کیفیت شیر مادر بسیار حایز اهمیت می باشد و از مزایای آن عدم صرف هزینه اضافی برای پرواربندی می باشد. - روش چرای آزاد در مرتع و مصرف همزمان کنسانتره:
این روش در مناطق با آب و هوای معتدل قابل اجرا بوده و از بره های ۴ تا ۵ ماهه و با میانگین وزنی ۳۰ کیلوگرم استفاده شده و بره ها، جدای از چرای آزاد در مراتع مرغوب و با کیفیت، در پایان روز کنسانتره پرواری نیز دریافت می کنند. معمولا پرواربندی در این روش زمان بر بوده و ۳ تا ۴ ماه به طول می انجامد ولی از لحاظ هزینه با صرفه تر می باشد. - روش پرواربندی بسته و یا پروار در سیستم نیمه بسته:
این روش پرواربندی در ایران بسیار مرسوم می باشد و در بیشتر نقاط ایران انجام می شود. معمولا در این روش بدلیل قیمت مناسب بره، دامدار در اواخر بهار و اوایل تابستان، اقدام به خرید بره نموده و تا اواخر فصل تابستان بره ها را در مراتع نیمه مرغوب نگهداری می نماید و سپس در اواخر تابستان و یا اوایل پاییز آنها را در یک سیستم بسته (آغل) و یا سیستم نیمه بسته پروار یسته و با دادن کنسانتره پروار می نماید.
معایب این روش :
- از دست دادن مقداری از وزن اولیه بره در مرتع که در صورت تغذیه با کنسانتره مرغوب در زمان پرواربندی جبران خواهد شد.
- طولانی بودن فاصله زمان مابین خرید و فروش بره می باشد که البته صرفه جویی درهزینه خرید اولیه بره، آن را را پوشش می دهد.
- روش پرواربندی گوسفندان مسن و ضعیف:
دراین روش بیشتر میشهای مسن و یا ضعیف که قادر به تولید مثل نبوده و یا دندانهای مناسبی ندارند جداگانه نگهداری شده و پروار می شوند. با توجه به رشد کند وچاقی ناشی از ایجاد چربی نسبت به تشکیل عضله در این میش ها، لذا توصیه می شود در تغذیه آنها از علوفه با کیفیت متوسط و یا کاه همراه با آرد جو استفاده شود تا هزینه سنگینی به دامدار تحمیل نگردد .
نکاتی که بایستی در زمان شروع و پایان پرواربندی بره ها رعایت نمود :
۱-مطالعه و تحقیق در مورد روشهای مختلف پرواربندی و کسب اطلاعات در این زمینه
۲- مشاوره با کارشناسان خبره و برنامه ریزی دقیق برای انجام این کار
۳-برآورد و محاسبه سرمایه اولیه لازم جهت خرید بره و همچنین تامین خوراک و سایر هزینه های جاری
۴-خرید، احداث و یا اجاره یک مکان برای اجرای پروژه پروار
۵-پیش بینی و خرید اقلام خوراکی و علوفه برای حداقل نیمی از دوره پرواری
۶- اقدام به خرید بره با نظر و مشورت یک دامپزشک
۷-اقدام به واکسیناسیون و خوراندن داروهای ضد انگل در بدو ورود بره ها
۸-تغذیه بره ها به صورت اصولی و براساس موازین استاندارد پروار با مشورت مشاور تغذیه
۹-ارزیابی بازار و بارگیری در زمان مناسب و فروش به افراد امین و با حسن سابقه
جیره های بره پرواری:
معمولا در جیره پرواربندی بره ها از اقلام زیر با نسبتهای متفاوت و بر اساس نطر کارشناس تغذیه استفاده می شود:
۱-دانه های گندم و جو که معمولا توصیه می شود به صورت بلغور ۶ تکه در جیره استفاده شود و معمولا نسبت گندم یک سوم جو در نظر گرفته می شود. استفاده از دانه کامل در جیره، قابلیت هضم دانه را پایین می آورد. مزیت استفاده از بلغور به جای آرد تحریک غدد بزاقی در حین جویدن و افزایش ترشح بزاق و جلوگیری از اسیدوز در شکمبه می باشد.
۲ –ساقه غلاتی مانند: جو، گندم و یا نخود به صورت خرد شده و تبدیل شده به کاه.
*استفاده از کاه جو بدلیل خوش خوراکی و نرم بودن بیشتر توصیه می شود.
*استفاده از کاه بایستی به صورت کاه شسته شده و اصطلاحا دو نم باشد.
* استفاده از ساقه یا کاه نخود به تنهایی بدلیل ایجاد نفخ محدودیت دارد.
۳-کنجاله های پروتئینی حاصل از کارخانجات روغن کشی مانند: کنجاله سویا، کنجاله پنبه دانه و کلزا
کنجاله ها منابع اصلی پروتئین و اسید های آمینه در جیره بوده و نقش اصلی در ساخت عضله را در حیوان برعهده دارند. مناسب ترین کنجاله در درجه اول کنجاله سویا و سپس کنجاله پپنبه دانه می باشد .
۴-پوسته بیرونی غلاتی مانند: گندم و جو که به آن سبوس می گویند. سبوس معمولا از لحاط پروتئین ضعیف می باشد ولی یکی از منابع مهم فسفر در جیره محسوب می شود.
۵-پودر یونجه خشک که معمولا در فاصله مابین دو نوبت کنسانتره در اختیار دام قرار می گیرد. یونجه در صورتی که به درستی خشک شده و رنگ آن زرد نشده و کپک نزده باشد بعنوان یک منبع مهم و کمکی پروتئین ، فسفر و ویتامین A می باشد . برای دام خوش خوراک است و از نظر پروتئین، کلسیم و ویتامین بسیار غنی است.
توصیه : از مصرف بسته های یونجه سیاه شده و کپک زده در جیره دام جدا خودداری کنید.
۶- دی کلسیم فسفات پودر شده بعنوان منبع اصلی فسفر در جیره
۷- مکمل های مواد معدنی و ویتامینه
۸-جوش شیرین
معمولا از جوش شیرین برای کاهش اسیدوز و تعادل اسیدی و قلیایی در شکمبه نشخوار کنندگان استفاده می شود، بعلاوه جوش شیرین یا بیکربنات سدیم یکی از منابع مهم تامین سدیم در جیره می باشد.
۹- نمک، معمولا از نمک بعنوان یک منبع تامین سدیم و کلر در جیره استفاده می شود. بهتر است جدای از مصرف نمک در خوراک، سنگ های نمک تخته ای نیز به صورت آزاد در اختیار دام های پرواری قرار گیرد.
۱۰-ترکیبات متعادل کننده فلور میکروبی روده مانند: پرو بیوتیکها و مخمرها بعنوان مثال: ترکیبات Rumina yeast یا Bio rumina
