مروری بر شوک آنافیلاکتیک پس از واکسیناسیون در دامهای مزرعه(قسمت دوم)

دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی

روشهای غیرمناسب واکسیناسیون و واکنشهای متعاقب آن:

روند بیماریزائی:

بطور متداول واکنشهای آنافیلاکتیک در دامهای مزرعه پس از تجویز غیر خوراکی یا پارانترال یک فرآورده بیولوژیک ایجاد می شود. البته وارد شدن آلرژن از طرق دیگر نیز می تواند باعث واکنش آنافیلاکتیک گردد.

آنافیلاکسی یک واکنش حاد تهدید کننده زندگی دام است که به وسیله کنش آنتی ژن و آنتی بادی (IG E) ایجاد می شود و در صورتی که این واکنش شدید باشد می تواند باعث ایجاد یک شوک آنافیلاکتیک گردد. برخورد کمپلکس آنتی ژن  و آنتی بادی به سلولهای ماست سل، بازوفیل و نوتروفیل منجر به فعال شدن این سلولها و آزاد سازی مدیاتورها از جمله هیستامین، سرتونین، کاتکول آمین پلی پپتیدی متسع کننده عروق و لیپیدهای متسع کننده عروق از جمله پروستاگلاندین ها می شود. با توجه به مطالعات انجام شده به نظر می رسد هیستامین اهمیت کمی بعنوان یک مدیاتور در دامهای مزرعه دارد.

شوک زمانی بروز می کند که دام با یک آلرژن در برخورد قبلی حساس شده است و مجدد برخورد نماید. برخورد اولیه اغلب منجر به هیچ علامت بالینی نمی گردد ولی برخوردهای بعدی دام با آنتی ژن منجر به دگرانوله شدن ماست سلها و ائوزینوفیلها می گردد که منتج به آزادسازی گسترده مدیاتورهای التهابی و بسط دهنده عروق گشته و نهایتاً منجر به شوک آنافیلاکسی می گردد. لازم به ذکر است واکنش ازدیاد حساسیت نرخ بالاتری از بروز را در برخی از نژادهای گاو نشان داده است.

در گاو و اسب تغییرات عمده در تون عروقی بعلت افزایش نفوذپذیری مویرگی، افزایش ترشح غدد موکوسی ،برنکواسپاسم است که منجر به احتقان ریوی، ادم، آمفیزم و ادم دیواره دستگاه گوارش می شود.

علائم بالینی: 

تظاهرات بالینی اصلی به پخش شدن سلولهای حساس به آنتی بادی و عضلات صاف حساس در ارگانهای مختلف دارد. در گاو واکنشها بطور کلی مربوط به مجاری تنفسی است در حالی که دستگاه گوارشی و پوست نیز ارگان هدف می باشند. در گوسفند واکنشها اغلب ریوی است در حالی که در اسب تغیرات اغلب مربوط به ریه ها، پوست و اندام حرکتی می باشد. حساس شدن یک دام به حدود ۱۰ روز زمان بعد از اولین برخورد نیاز دارد و این حساس بودن برای یک مدت طولانی )ماه ها یا سالها( باقی می ماند.

علائم اصلی شامل دیسپنه، هایپوتانسیون است که منجر به نبض محیطی ضعیف  و ایجاد کهیر و کلاپس می گردد. در گاو ابتدا یک شروع ناگهانی دیسپنه شدید، لرزش عظلانی و هیجان به دام دست می دهد. در برخی از کیسها ترشح فراوان بزاق یا نفخ ملایم و گاهی اسهال نیز رخ می دهد. سایر علائم شامل کهیر، ادم و رینیت است. لرزش و ترمور عظلانی می تواند شدید بوده و باعث افزایش دمای بدن تا ۵/۴۰ درجه سانتیگراد گردد.

در اکثر دامها که تلف نمی شوند علائم در عرض ۲۴ ساعت فروکش می کند گرچه دیسپنه ممکن است در صورت باقی ماندن آمفیزم ریوی ادامه نیز داشته باشد. در گوسفند و بز دیسپنه حاد متداول است که ممکن است باعث ایجاد سرفه ،عدم تمایل به حرکت، لرزش عضلانی، کولیک و علائم عصبی گردد. در اسب علائم به صورت دیسپنه شدید ،زمینگیری و تشنج می باشد. مرگ می تواند در عرض کمتر از ۵ دقیقه رخ دهد ولی اغلب به حدود یک ساعت زمان نیاز دارد. در اسب یکی از علائم لامینایتس است.

یافته های کالبدگشائی:

علائم کالبدگشائی اصلی شوک آنافیلاکسی شامل، احتقان ریوی، ترشح موکوس در برونشیولها، ادم ریوی و دیواره دستگاه گوارش است. در آنافیلاکسی حاد در گاوهای جوان و گوسفندان یافته بالینی محدود به ریه ها بوده و به صورت ادم ریوی حاد و احتقان عروقی است. در گاو بالغ ادم و آمفیزم بدون احتقان مشاهده می شود. آمفیزم ریوی و خونریزی پتشی گسترده در اسب ممکن است هرماه با دام گسترده و نشت خون به دیواره روده بزرگ شود.

برای خواندن ادامه مقاله اینجا کلیک کنید.