بررسی بیماری کیست هیداتید در گوسفند و بز و انسان

بررسی بیماری کیست هیداتید در گوسفند و بز

به گزارش واحد مرکزی خبر مجله علمی دام پخش – بیماری هیداتیدوز یا آلودگی با کیست هیداتید یکی از بیماری های مهم در صنعت دام، بخصوص گوسفند و بز و گاو می باشد. جدا از مشترک بودن این بیماری بین انسان و دام و خطرات ناشی از آن برا ی جامعه انسانی، سالانه مبلغ هنگفتی نیز بابت دور ریز جگر و ریه و سایر اندامهای آلوده دامهای کشتار شده و یا بابت حذف لاشه دامهای آلوده به دامداران تحمیل می گردد و چه بسا اگر اطلاعات دامداران در این زمینه اندکی افزایش می یافت و متوجه می شدند که با یک درمان انگلی ساده در دامهای خود، همزمان با درمان انگلی سگهای گله خود، شاید تا ۸۰ درصد میزان آلودگی کیست هیداتید در سطح گله ها کاهش می یافت و ما هرگز شاهد این ضررهای هنگفت و از بین رفتن سرمایه ملی کشور نبودیم.
سوال: چرا بایستی برای کنترل بیماری کیست هیداتید درمان انگلی سگهای گله را نیز همزمان با گله گوسفندان انجام بدهیم؟
یاسخ: عامل اصلی بیماری هیداتیدوز یک کرم انگلی نواری شکل می باشد بنام « اکینوکوکوس گرانولوزوس» که فرم بالغ آن در روده سگها و خانواده سگ سانان مانند گرگ و شغال و روباه زندگی می کند. در صورتیکه سگهای گله با داروهای ضد انگل به طور دوره ای و هر دو تا سه ماه یکبار درمان نشوند و انگل بالغ در روده سگ زنده بماند، شروع به تخم ریزی نموده و تخمها همراه با مدفوع سگ در محیط پراکنده شده و با آلوده نمودن آبهای سطحی و برکه ها و علوفه داخل مراتع و چراگاه ها و علوفه های مزارع باعث ورود تخم انگل به داخل دستگاه گوارش نشخوارکنندگان شده و سپس نوزاد بدنیا آمده از تخم، با انتشار از طریق خون وارد اندامهای مختلف بدن حیوان و به خصوص کبد و ریه شده و به صورت کیست های آبکی و دردناکی بروز پیدا می کنند به همین دلیل توصیه می شود: همزمان با انگل تراپی گوسفندان، سگهای گله نیز با قرصهای انگل مخصوص گوشتخواران، انگل زدایی شوند و همه این مراحل هر دو ماه یکبار تکرار شود.
سوال: چه حیواناتی به کیست هیداتید مبتلا می شوند؟
معمولا گاو، گوسفند، بز، شتر، خوک، کانگورو، موش و خرگوش و انسان جزء میزبانان واسط بوده و مرحله نوزادی انگل در بدن آنها به صورت کیست تشکیل می شود ولی سگ، گرگ، روباه و شغال و سایر خانواده سگ سانان میزبان اصلی انگل می باشند.
سوال: انسان چگونه به بیماری کیست هیداتید مبتلا می شود؟
۱- با خوردن سبزیجات آلوده و به خوبی شسته نشده مانند کاهو و یا سایر سبزیجاتی که در مزرعه با مدفوع سگ آلوده شده باشند.
۲- از طریق آشامیدن آب از آبهای سطحی و آلوده به مدفوع سگ و یا شنا در برکه های سطحی و آلوده
۳- تماس با سگ های ولگرد و یاسگهای انگل زدایی نشده و تماس با موهای آلوده بدن آنها از طریق نوازش، بخصوص لمس موهای نواحی اطراف مقعد
۴- تماس با ترشحات کیست های موجود در جگر و ریه دامهای کشتار شده و یا خوردن جگر و شش آلوده به کیست هیداتید
۵- استفاده از میوه های شسته نشده
میوه های خریداری شده بایستی حتما با آب فراوان و مقدار کمی مایع ظرفشویی به صورت غوطه وری شسته و تمیز گردند و سپس مصرف شوند، در بسیاری از اوقات هنگام جمع آوری میوه ها، ممکن است میوه هایی که قبلا یرروی زمین افتاده و در تماس با فضولات حیوانات ولگرد قرار گرفته باشند را نیز جمع آوری نموده و در سبدها قرار داده باشند.

سوال: چه افرادی بیشتر در معرض خطر آلودگی با کیست هیداتید قرار دارند؟
معمولا تمامی مصرف کنندگان گوشت، جگر و شش اگر به صورت خام و یا کبابی از آن استفاده کنند، در صورت آلوده بودن آن در خطر ابتلا به سر می برند ولی عمدتا قصابها، دامداران، چوپانها، کارگران دامداری، کارگران کشتارگاه ها، دامپزشکان و مامورین نظارت بر کشتار و یا بسته بندی فراورده های خام پروتیئنی بیشتردر معرض خطر قرار دارند.
سوال: آیا میتوان از ضایعات کشتارگاه و یا قصابی ها برای خوراک سگ خود استفاده کرد؟
ترجیحا از غذاهای آماده و بسته بندی برای خوراک سگ خود استفاده کنید ولی در صورتی که قصد مصرف ضایعات کشتارگاهی و یا قصابی ها را دارید آنها را به صورت خام به سگ خود ندهید بلکه آنها را ابتدا پخته و سپس به حیوان خود بخورانید.
سوال: سگم رو به میهمانی برده بودم حواسم نبود دوستام در حین آماده کردن جگر یک گوسفند برای کباب، چند تکه از جگر خام رو به سگم داه اند، الان باید چکار کنم؟
شما بلافاصله قرص انگل درونسیت یا قرصهای مشابه رو طبق نظر دامپزشکتون، به سگتون بدین و دو هفته بعد هم حتما تکرار کنید.

سوال: چگونه می توان سیر تکاملی انگل را در طبیعت قطع کرد تا به بیماری دچار نشویم؟
۱- حتی الامکان از کشتار دام در خارج از کشتارگاه خودداری نموده و در صورت انجام این کار، از خوراندن امعا و احشای دام کشتار شده به سگهای گله و یا سگهای ولگرد خودداری نمایید.
۲- در صورت تلف شدن دام خود و کالبدگشایی لاشه آن جهت پی بردن به علت تلف شدن آن، از رها کردن لاشه و امعا و احشای آن در طبیعت خودداری نموده و لاشه دام را به طریق بهداشتی و در عمق مناسب دفن نمایید.
۳- در صورت آلوده شدن آب یا خوراک دام به فضولات سگ از خوراندن آنها به دام خودداری نمایید.
۴- هرگز علوفه و یا کاه و سفال ذخیره خود را به صورت آزاد و بدون حصار و بدون سر پناه در فضای دامداری یا محوطه بیرون دامداری رها نکنید، زیرا بستر گرم و نرم کاه و سایر علوفه ها، پناهگاه خوبی برای سگهای ولگرد و یا شغالها و روباهها بوده و بخصوص در فصل زمستان برای زمستان گذرانی از آن بعنوان یک مآمن خوب و عالی استفاده خواهند کرد و در تمام زمان اقامت خود، علوفه را به مدفوع خود آلوده خواهند نمود.
۵- از تماس با سگهای ولگرد و یا سگهای انگل زدایی نشده خودداری کنید.

سوال: دوره مخفی یا کمون بیماری کیست هیداتید چقدر است؟
بروز علایم بیماری ممکن است ۱۵-۵ سال طول بکشد و حیوان در دوره مخفی بیماری قرار بگیرد. معمولا گوسفندان آلوده و بدون علامت و یا با ضایعات مشخص در کبد و ریه، خطرناکتر از حیوانات با علایم مشخص هستند.

سوال: بیماری کیست هیداتید چه علایمی در انسان ایجاد می کند؟
علایم بیماری در انسان معمولا بسته به بافت درگیر و محل قرار گرفتن کیست متفاوت بوده و از یک دل درد و درد در ناحیه شکم و علایم زردی تا یک تنگی نفس و درد در ناحیه قفسه سینه و خلط خونی ممکن است دیده شود.
معمولا کیستها در کبد، ریه، مغز استخوان، مغز و کلیه ها و حتی قلب دیده شده است.
کیست های ایجاد شده در داخل استخوان معمولاً کوچک بوده و عمدتاً حفره میانی استخوان را مورد حمله قرار داده و باعث فرسودگی و شکستگی استخوان می گردد.

در موارد کیست های ناحیه کبد، معمولا عوارضی مانند: بزرگ شدن کبد، قولنج کبدی و زردی سراسری دیده می شود.
در موارد درگیری ریه با کیست هیداتید، معمولا علایم سرفه، تنگی نفس، درد در ناحیه قفسه سینه همراه با خلط خونی دیده می شود.

حضور کیست ها در ناحیه مغزی، باعث ایجاد اختلالات عصبی، اختلالات بینایی، لرزش و صرع می گردد.

درگیری کلیه با کیست هیداتید، عوارض سوزش ادرار و مشاهده خون در ادرار را به همراه دارد.

حضور کیست های قلبی ممکن است باعث ایجاد تپش قلب، تنگی نفس و اختلال عمل قلب گردد.
در صورت پارگی کیست ها در بدن خطر انتشار مایع داخل آنها در خون و ایجاد سپتی سمی و یا شوک آنافیلاکتیک وجود دارد که با کاهش فشار خون بیمار همراه بوده و ممکن است به مرگ بیمار بیانجامد.

درمان کیست هیداتید در انسان
معمولا تنها راه درمانی جراحی و خارج کردن کیستها از داخل بدن می باشد، البته جراحی کیست هیداتید بسیار حساس بوده و خطر پارگی کیست و انتشار بخشی یا تمام محتویات آن در داخل بدن را بدنبال دارد. معمولا در صورت وجود تعداد زیاد کیست در بدن و یا وجود کیست در اندامهای حساس و غیر قابل دسترس بودن آنها و یا پس از عمل جراحی برای اطمینان از حذف کیست های باقیمانده از داروی آلبندازول استفاده می شود.

درمان بیماری در سگ
بهترین کار درمان سگهای گله و یا سگهای خانگی با داروی ضد انگل می باشد. به‎ گونه ای که آنها زیر نظر دامپزشک در فواصلی که وی تجویز می‎کند با داروی ضد انگل درونسیت و یا داروهای مشابه انگل زدایی شوند.

بهترین پیشنهادات برای جلوگیری از درگیر شدن با بیماری کیست هیداتید
۱- انگل زدایی دوره ای گله گوسفند و بز، گاو و سگهای موجود در دامداری و تکرار هر ۴ ماه یکبار
هشدار: در صورت استفاده از داروی ضد انگل در دام های اهلی، حتما از دوره و زمان پرهیز از شیر و گوشت دام اطلاع حاصل نمایید.
۲- سبزی ها و میوه های خریداری شده بایستی حتما با آب فراوان و مقدار کمی مایع ظرفشویی به صورت غوطه وری شسته و تمیز گردند وسپس مصرف شوند.
۳- از تماس دست با بدن، موها و ترشحات بزاقی سگها، به خصوص سگهای ولگرد و یا انگل زدایی نشده خودداری شود.
۴- از ذبح خودسر دام خودداری شده و حتما در کشتارگاه و زیر نظر ناظر بهداشتی کشتارگاه اینکار انجام شود.
۵- از خوراندن جگر، شش و سایر امعا و احشای دام کشتار شده و یا تلف شده، به سگهای گله و یا سگهای ولگرد خودداری شود و لاشه دام تلف شده در عمق ۲ متری زمین همراه با مقداری آهک دفن شود.
۶- هنگام کار در کشتارگاه و یا دامداری و سایر مناطقی که با لاشه دام و امعا و احشای آن سرو کار دارید، اصول بیوسکوریتی و دستورالعمل های توصیه شده از طرف ادارات دامپزشکی مطبوع را بدرستی رعایت نماید.