ترجمه و تالیف : دکتر احمد روغنی – دامپزشک
به گزارش واحد خبری مجله علمی دام پخش بیماری آگالاکتیای مسری گوسفند و بز (CA) و یا به قول دامداران بیماری باد شیر، بیماری است که به طور مساوی توسط چهار گونه مایکوپلاسما ، در عفونت های منفرد یا مخلوط درنشخوار کنندگان ایجاد می شود. علائم بالینی متعددی از جمله ماستیت یا تورم پستان ، آرتریت یا لنگش ناشی از تورم مفصل، کراتوکونژکتیویت یا التهاب بافت ملتحمه چشم ، ذات الریه و سپتی سمی باکتریایی ممکن است در گوسفند یا بزها ، دیده شود.گله های گوسفند و بز آلوده ممکن است علایم سقط جنین را نیز بروز بدهند .جهت مطالعه سقط های مایکوپلاسمایی در گوسفند وبز مقاله علل سقط جنین در گوسفند وبزدر مجله دام پخش را از اینجا مطالعه بفرمایید
CA در سراسر جهان گزارش شده است و نقشه های توزیع جغرافیایی آن با مناطق کوچک پرورش نشخوارکنندگان تهیه شده است. با این حال ، از آنجا که آزمایشات تشخیصی فعلی گران و دشوار است ، براحتی تشخیص داده نمی شود و داده های شیوع فقط برای چند کشور در دسترس است. کنترل بیماری آگالاکسی عمدتا برپایه استفاده همزمان از واکسن ها ، آنتی بیوتیک درمانی وروشهای مدیریت گله برای کاهش جمعیت حساس متکی است، البته این روشها ممکن است بدلایل ضعف مدیریتی ، مقاومت آنتی بیوتیکی وخصوصیت بارز مایکو پلاسماها مبنی بر فرار از پاسخ سیستم ایمنی بدن با عودهای بالینی مکرر همراه باشد که نیازبه واکسیناسیون های مجدد و یا درمانهای آنتی بیوتیکی جدید را می طلبد. معمولاوجود ناقلان بدون علامت و منابع متعدد عفونت در گله به گسترش سریع بیماری کمک نموده و اقدامات کنترل و پیشگیری را پیچیده تر می کند.
معرفی عامل بیماری مایکوپلاسموز
آگالاکتیای مسری گوسفند و بزها قدمتی بیش از ۲۰۰ سال در جهان دارد و اولین بار در سال ۱۸۱۶ در ایتالیا گزارش شد ، جایی که به سرعت به دلیل قابلیت ماندگاری به آن “mal di sito” (“بیماری محل”) لقب گرفت. گله هایی که به تازگی وارد یک محیط آلوده می شوند بلافاصله پس از درگیری،علایم بالینی آنها فقط محدود به حیوانات شیرده و مربوط به غدد پستانی و شامل ماستیس نیست بلکه بیماری آگالاکسی یا باد شیردر این گله ، دارای علائم بالینی متعددی است که اغلب تحت نام مخفف MAKePS و مشخصه علایم : ورم پستان ، آرتریت ، کراتوکونژکتیویت ، ذات الریه و سپتی سمی می باشد این علایم چه به صورت حاد وچه در شکل مزمن همواره تهدیدی جدی برای سلامت حیوانات گله هستند.
مایکوپلاسما آگالاکتیه (M.) agalactiae (Ma) ، ، برای اولین بار در سال ۱۹۲۳ با موفقیت از گوسفندان در یک گله آلوده جدا شد اما تا آن زمان هنوزجنس مایکوپلاسما طبقه بندی ونامگذاری نشده بود ، باکتری مایکوپلاسما تا قبل از کشف و جداسازی، بعنوان یک عامل انگلی نامرئی”. شناخته شده بود که باعث ایجاد بیماریهای تنفسی مزمن وسایر علایم مایکوپلاسماها در گله های گوسفند وبز می گردید .
در حال حاضر در سراسر دنیا مایکوپلاسما (M.) agalactiae (Ma) هنوز عامل اصلی بیماری آگالاکسی در گوسفند است ، در حالی که در بزها علاوه برMa، سه گونه دیگر ، یعنی M. mycoides subsp. capri (Mmc) ، M. capricolum subsp. capricolum (Mcc) و M. putrefaciens (Mp) ، نیزبعنوان عوامل مساوی آلودگی با مایکوپلاسماها در بزها محسوب می شوند .
گروه همگن فیلوژنتیک به نام خوشه M. mycoides. دارای ویژگی های ژنتیکی و آنتی ژنی بسیاری هستند که جداسازی و شناسایی آنها را پیچیده تر می کند. علاوه بر این ،معمولا عفونت های مایکوپلاسمایی مخلوط در بزها به طور مرتب گزارش می شود ، که می تواند اقدامات تشخیص و کنترل را بشدت پیچیده کند.
از آنجا که علائم بالینی بیماری مایکوپلاسموز غیر اختصاصی هستند ، شیوع آگالاکتیای مسری (CA) بدون نتایج آزمایشگاهی قابل تأیید نیست. این مشکلات زمینه تحقیق و توسعه عظیمی را برای ابزارهای تشخیص و کنترل طی سالهای گذشته ایجاد کرده است.
بررسی زئونوز بیماری CA
علیرغم گزارشی در سال ۲۰۱۴ از یک مورد عفونت Mcc انسانی با تب مکرر ، سپتی سمی و مشکوک به مننژیت در غیاب عوامل موثر promoting در ایجاد نقص ایمنی یا تماس طولانی مدت با حیوانات ، عوامل ایجاد کننده CA غیر زئونوز محسوب می شوند.
سبب شناسی بیماری آگالاکسی در گوسفند وبز
گونه های مایکوپلاسما درگیر در سندرم CA به حیوان میزبان بستگی دارد. مایکو پلاسما آگالاکتیه( Ma) باعث ایجاد بیماری در گوسفند و بز می شود در حالی که سه عامل دیگر در درجه اول بیماری زای بز هستند ، اگرچه به طور پراکنده در گوسفند ، به ویژه در محیط های پرورش مختلط نیز جدا شده اند. عفونت های مخلوط شامل چندین گونه مایکوپلاسما گزارش شده است و تعادل عمومی بین Ma و سایر اعضای عفونت خوشه M. mycoides بسیار وابسته به منطقه است.
علایم بالینی – علایم کلینیکی در بیماری آگالاکسی مسری گوسفند وبز
در موارد حاد بیماری CA عمدتا : ورم پستان ، آرتریت ، ذات الریه و کراتوکونژکتیویت شایع ترین علائم بالینی هستند که شدت ونوع علایم بستگی به نوع گله بز یا گوسفند ، مخلوط بودن یا نبودن با هم وتعداد دامهای حساس و اندازه گله داشته و با شدت های متفاوتی بروز می کند و می تواند علایم به صورت تکی و یا مخلوط در گله ها بروز نماید .
نتیجه بالینی نشان داده که اشکال حاد و شدید در آلودگی با گونه های گروه M. mycoides بیشتر از Ma. در سطج گله ها دیده می شود اما درموارد دراماتیک ممکن است بزها با تمامی گونه های مایکوپلاسما درگیر شوند.
تصویر شماره ۱: ریه بز مبتلا به پنومونی ناشی از ما یکوپلاسما
CA در درجه اول گوسفندان وبزهای شیرده و حیوانات جوان را تحت تأثیر قرار می دهد وباعث بروز علائم عمومی مانند : ضعف ، پیرکسی یا بی اشتهایی می شود که می تواند به سرعت منجر به مرگ و میر در حیوانات جوان شود. ، اما در حیوانات مسن تر بعضا باعث لنگش و ورم مفاصل می شود که عمدتاً بر تارسوس و ناحیه کارپوس تأثیر می گذارد. در ابتدا تصور می شد که مایکوپلاسماها تنها باعث ایجاد اختلالات پستانی می شوند تا زمانی که ازآرتریت نیز جدا شدند . معمولا التهاب بافت ملتحمه چشم بوسیله مایکوپلاسما آگالاکتیه ودر درجات کمتر بوسیله . mycoides M.و M. capricolum رخ می دهد اما اغلب بدلیل اینکه التهاب ملتحمه به آنصورت بر عملکرد حیوان تاثیرآنچنانی نمی گذارد، گزارش نمی شود . پنومونی در بزرگسالان کمتر دیده می شود ، اما شکلهای شدید پنومونی با Ma ، Mmc و Mcc به ویژه در بزهای جوان گزارش داده شده است. علاوه بر این علایم : سالپنژیتیس ، متریت ، دژنراسیون بیضه و اختلالات عصبی. نیز در گله های گوسفند و بز گزارش شده است .
تصویر شماره ۲: کراتوکونژکتیویت ناشی از مایکوپلاسموز در گوسفند
شروع علائم بالینی معمولا پس از زایمان وبا شروع شیردهی دیده می شودو پس از هرگونه شرایط استرس زا وتضعیف کننده سیستم ایمنی مانند جابجایی وحمل ونقل ، مشکلات بهداشتی وضعف مدیریتی نیز ممکن است در حیوانات گله دیده شود .
دوره بیماری
با گسترش سریع بیماری در گله و بروز اختلالات حاد درگله ، علایم بیماری ممکن است هفته ها یا ماهها در گله دیده شود که بسته به اقدامات درمانی و کنترلی انجام شده ممکن است سریعا و یا بتریج کاهش یابد و یا حتی در طول زمان مجددا عود نماید. بعضی از علایم بالینی نیز ممکن است به تدریج در گله ظاهر شده و به صورت مزمن تا مدتها در گله باقی بمانند .
در عفونت های آزمایشی در مورد Ma در چندین گله بز، مشخص گردیده که سرکوب و یا وجود اختلالات در سیستم ایمنی وکاهش پاسخ های ایمنی ، منجر به پاکسازی کامل مایکوپلاسماها نشده و موارد زیادی از گردش مایکوپلاسماها درخون و وجود حیوانات حامل و بدون علامت مایکوپلاسمایی در گله های بز وجود دارد که عمدتاً از نمونه های اخذ شده ازمخازن شیر ویا نمونه های گرفته شده ازمجرای گوش جدا شده اند . این حیوانات ناقل و بدون علامت می تواند سالها بدون تظاهر علائم بالینی در گله حضور داشته باشند و منجر به شیوع مواردجدید بالینی از بیماریCA در گله شوند ، زیرا سویه های حامل به همان اندازه بیماری زا هستند که موارد حاد CA قابلیت بیماریزایی دارند.
راههای انتقال بیماری آگالاکسی یا مایکوپلاسموز درگوسفند و بز
معمولا انتقال به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود :
دوام طولانی مدت مایکوپلاسما در اندام های آلوده مانند : پستان ، چشم ، مجاری تنفسی و مجاری گوش مهمترین مسیرهای اصلی انتقال مستقیم درون گله ای را باعث می شوند.
روشهای انتقال مستقیم عبارتند از :
۱ – روش انتقال خوراکی (به عنوان مثال ، تغذیه دستی باآغوز )
۲ – روش انتقال تنفسی (به عنوان مثال :ترشحات بینی و حلقی)
۳ – روش انتقال از طریق پستان (به عنوان مثال ، تغذیه بچه)
در روش انتقال غیرمستقیم محیط و وسایل نقش مهمی می توانند ایفا نمایند بعنوان مثال: انتقال از طریق ملافه های خشک کن بره و بزغاله ، دستگاه شیردوش ،سطل ها وظروف تغذیه کننده مشترک و وسایل و ابزارتایید شده اند ، علاوه بر این انتقال بیماری بین مزارع اغلب با جابجابی حاملین بدون علامت اتفاق می افتد. همچنین انتقال از طریق مایع منی تا حد زیادی در بزها مشاهده شده است-و در گوسفندان نیز امکان پذیر می باشد .
علایم مشابه بالینی و تشخیص افتراقی در بیماری آگالاکسی یا باد شیر
بیماری CA در اشکال حاد معمولی ، علائم مختلفی مانند : ورم پستان ، آرتریت ، ذات الریه و کراتوکونژکتیویت در گله ایجاد می کند که می تواند در تشخیص مایکوپلاسما کمک نماید که دراین زمینه علایم بیماری بایستی از علایم مشابه که در بعضی از بیماریهای دیگر نیز بروز پیدا می کند تفریق شود .
برای تشخیص قطعی علایم بالینی مایکوپلاسموزچندین عامل دیگربه غیراز CA باید رد شوند ، مانند :
۱- Staphylococcus و Streptococcus spp. درتورم پستان یا ماستیت
۲- ویروس انسفالیت آرتریت بزاقی در ضایعات مفصل بز
Pasteurellaceae – 3،
۴ – ویروسهای پارا آنفلوانزا و Visna-Maëdi
۵ – ویروسهای طاعون نشخوارکنندگان کوچک برای علائم تنفسی
۶ – سایر Mycoplasma spp. مانند M. conjunctivae فقط در ملتحمه ، M. capricolum subsp. capripneumoniae عامل ایجاد کننده پلوروپنومونی و
- ovipneumoniae در بیماریهای تنفسی در گوسفند و بز.
غالباً عدم جداسازی و یا عدم تشخیص سایر عوامل بیماریزا ، نقطه ابتدایی شک به مایکوپلاسماها می باشد . بررسی مایکوپلاسماها اغلب سخت و پرهزینه می باشد که ممکن است منجر به تاخیر در تشخیص قطعی در سطح کله و باعث مزمن شدن بیماری در گله گردد .
نمونه برداری برای تشخیص مستقیم بیماری آگالاکسی
برای تشخیص بیماری آگالاکسی در گله های آلوده نمونه گیری مستقیم از:
۱ – شیر به صورت فردی ویا از مخازن شیر
۲ – مایعات مفصلی
۳ – سواب چشم
توصیه می شود . به دلیل تنوع فردی وتفاوت در نحوه بروز و درگیری با بیماری در گله ها ، بهتر است از چند حیوان در یک گله نمونه برداری شود تا نتایج بدست آمده دقیق تر و قابل استناد تر باشد .
. درموارد بالینی که علایم بیماری در گله طولانی شده و موارد جدید در گله مکررا مشاهده می گردد ممکن است نیاز به نمونه گیری های مکرر وجود داشته باشد. معمولا در سواب های چشمی ونمونه های مایعات مفصلی بدلبل نیاز به مهار حیوان ، ممکن است باکتری های کمتری بدست بیاید وارزش نمونه گیری تا حد زیادی متزلزل باشد به ویژه اگراز زمان بروز بیماری مدتی گذشته باشد و ضایعات مزمن شده باشند . به طور کلی ،نمونه گیری ازغدد لنفاوی و غدد پستانی برای زمان پس از مرگ بعنوان بهترین نمونه پیشنهاد می گردد .
درمان بیماری آگالاکسی (داروهای ضد میکروب ها و مقاومت میکروبی )
معمولا تتراسایکلین ها ، ماکرولیدها و فلوروکینولونها در حال حاضر بهترین داروهای توصیه شده علیه مایکو پلاسما ها هستند ، در حالی که سایر داروها مانند : فلورفنیکول و تیامولین ، در گذشته محبوبیت بیشتری در بین داروها داشتند. متأسفانه ، نتایج استفاده واقعی از داروهای ضد میکروبی و نتایج بالینی و میکروبیولوژیکی به ندرت گزارش می شود. داروهای ضد میکروبی معمولا باعث کاهش و یا رفع علایم بالینی درگله می شوند اما به ندرت پاکسازی کامل باکتریولوژیکی را در گله انجام می دهند ، همانطور که در دو گزارش اخیر در مورد درمان با تتراسایکلین و ماکرولیدها به خوبی نشان داده شده است. مقاومت تقریباً برای همه داروهای ضد میکروبی بجز فلوروکینولونها در جدایه های معاصر به طور چشمگیری افزایش یافته است. از ماکرولیدهای نسل جدید و طولانی اثرمانند : تولترومایسین نیز در محیط آزمایشگاهی تاثیر خوبی در محیط کشت اختصاصی دیده شده ولی استفاده از آنها در محیط فیلد بدلیل گران بودن دارای محدودیت می باشد . استفاده از تتراسایکلین های نسل دوم مانند داکسی سایکلین هم کاربرد خوبی در فیلد نشان داده است . . داده های فیلد تاثیرمثبت و فوق العاده استفاده از اکسی تتراسیکلین ، تایلوزین و تیل مایکوزین را به صورت تکی و یا ترکیبی در درمان بیماری آگالاکسی یا مایکوپلاسموز گوسفند و بز تایید میکند
روشها وتکنیک های تشخیص مایکوپلاسما ها
به دلیل رشد کند آنها و نیاز به محیط های کشت پیچیده ،از تکنیک های AST با توان بالا مانند روش انتشار دیسک نمی توان برای Mycoplasma spp استفاده کرد.. بنابراین AST ، چه از طریق آگار و چه از طریق رقیق کردن میکروبروت ، به حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) بستگی دارد ، که توصیه های خاصی برای آن صادر شده است. به طور کلی عدم وجود روش های هماهنگ و کنترل های کیفی برای مایکوپلاسماهای دامپزشکی ASTt مقایسه داده های خوب را رد می کند چرا که در مایکوپلاسم های دامپزشکی ،اغلب گونه هایی که نشخوارکنندگان کوچک را تحت تأثیر قرار می دهند نادیده گرفته می شوند.
نقش واکسیناسیون در درمان بیماری آگالاکسی یا بادشیر در گوسفند وبزواکسن ها
برای چندین سال ، واکسنهای نسبتاً بی اثر مایکوپلاسما مستقیماً از شیر یا سایر بافتهای نشخوارکنندگان کوچک آلوده تولید می شدند. از آن به بعد ، چندین سنجش برای تهیه واکسن های ایمن و موثر ، عمدتا علیه Ma انجام شد. واکسن های ضعیف شده زنده ، مانند واکسن هایی که در ترکیه استفاده می شود ، در بلندمدت کارآمدتر از واکسن های غیر فعال است. با این حال ، آنها در بسیاری از کشورها مجاز نیستند و نباید در دوران شیردهی استفاده شوند. از این رو ، بیشتر پیشرفت ها براساس تولید واکسن های غیرفعال و برای استفاده محلی (واکسن اتوژن) متمرکز شده است.
سویه موجود در واکسن و همچنین روش غیرفعال سازی و مواد کمکی مورد استفاده همگی از عوامل کلیدی برای اثربخشی ایمنی در برابر گونه های عفونی مایکوپلاسماها هستند . واکسن های بر پایه جذب آلومینیوم هیدروکسید ، اما می توانند در محل تزریق نیز ضایعات ایجاد کنند. از مشکلات واکسن های غیر فعال یا کشته شده اینست که عمدتا به جای جلوگیری از عفونت های جدید و یا حتی دفع باکتری از شیر ،تنها از شدت علایم بالینی می کاهند.
ردیابی تیترهای آنتی بادی با استفاده از آزمایش عمومی ELISA ممکن است واکسیناسیون های مکرر را هر ۶ ماه یکبار الزامی نماید .
نتیجه کلی : ، واکسیناسیون بر علیه مایکوپلاسماها ترجیحا بهتر است با درمانهای آنتی بیوتی به صورت ترکیبی استفاده شود تا شانس درمان بالینی و میکروبیولوژیکی افزایش یابد .
Refrence :
