ترجمه و تالیف دکتر احمد روغنی – دامپزشک
به گزارش واحد خبری مجله علمی دام پخش بیماری کزاز یکی از بیماریهای خطرناک و کشنده در انسان و حیوان بخصوص خانواده تک سمیان و اسبها می باشد. عامل بیماری یک باکتری بی هوازی و از خانواده باکتریهای کلستریدیومی می باشد. عامل بیماری به صورت اسپور و فرم مقاوم در طبیعت و خاک وجود داشته و در صورت ایجاد زخم در بدن اسب، بخصوص زخمهای عمیق و یا جراحی، ممکن است در عمق زخم وارد و پنهان شده و با ایجاد شرایط بی هوازی در ناحیه زخم مانند: بخیه زخم بدون شستشو و ضدعفونی صحیح و اصولی آن، در داخل زخم شروع به تکثیر نموده و با تولید توکسین یا زهرابه باعث ایجاد بیماری کزاز در حیوان شود که با علایم گرفتگی و اسپاسم شدید عضلات و تشنج و کشیدگی و سفت شدن گردن و دست و پا مشخص شده و در صورت عدم درمان مناسب، در اثر تشنج عضلات قلب و دیافراگم، حیوان تلف می گردد. مجله علمی دام پخش در این مقاله با توجه به نیاز اطلاعاتی اسبداران عزیز و همراهان دام پخش، اقدام به معرفی و کارایی واکسن کزاز در اسب نموده است. نکته قابل توجه جهت اسبداران عزیز اینکه، در صورت ایجاد زخمهای جزیی و یا پارگی ها و آسیب های کلی در بدن حیوان خود و در صورتی که دامپزشک شما در همان لحظه در دسترس نباشد، قبل از هر گونه عملی بایستی ناحیه زخم را با آب تمیز و بهداشتی شسته و در صورت ورود خاک به داخل زخم، با احتیاط خاکهای موجود در موضع پارگی و زخم را بوسیله شستشوی ناحیه زخم با سرم محلول شستشو یا سرم کلرید سدیم، خارج نموده و سپس با یک محلول پراکسید هیدروژن نقره، کلیه سطوح و قسمتهای داخلی زخم را ضدعفونی نموده و سپس دامپزشک خود را به کمک بطلبید.
بررسی واکسن بیماری کزاز در اسب
فرمولاسیون و ترکیب واکسن:
- واکس کزاز موسسه رازی به صورت یک محلول سوسپانسیون تهیه شده که حاوی توکسویید استریل کزاز و ماده فسفات آلومینیوم و ماده تیومرسال به عنوان ماده نگهدارنده و یاور می باشد. این واکسن در زمان مصرف و در صورتیکه به خوبی تکان داده شود از لحاظ ظاهری سفید شیری رنگ بوده و در صورتی که مدتی در یک نقطه به حالت ساکن قرار بگیرد به صورت دوفازی در آمده و قسمت بالایی شفاف و قسمت زیرین سفید رنگ دیده می شود.
مورد استفاده واکسن:
- استفاده از این واکسن برای تحریک سیستم ایمنی اسب و ایجاد یک ایمنی موثر بر علیه عامل بیماری کزاز در اسب می باشد.
نحوه مصرف، روش تجویز و میزان دز مصرفی:
- قبل از مصرف بایستی شیشه واکسن به خوبی تکان داده شود و بدون در نظر گرفتن سن و وزن دام و به ازای هر حیوان، ۲ سی سی از واکسن به صورت عضلانی تزریق شود.
زمانبندی و برنامه واکسیناسیون پیشنهادی واکسن کزاز در اسب:
۱ – برنامه واکسیناسیون در کره اسبهای متولد شده از مادران واکسینه شده با واکسن کزاز:
- اولین تزریق در سن سه ماهگی
- دومین تزریق در سن چهار ماهگی
- سومین تزریق در سن ۱۶ ماهگی
۲ – برنامه واکسیناسیون کزاز در کره اسبهای متولد شده از مادران واکسینه نشده با واکسن کزاز:
- اولین تزریق در سن ۴-۱ ماهگی
- دومین تزریق یکماه پس از تزریق اول
- سومین تزریق نیز یکماه پس از تزریق دوم
برنامه واکسیناسیون کزاز در مادیان ها و اسب هایی که قبلاً با واکسن کزاز واکسینه شده اند:
- معمولا در حیواناتی که قبلا با واکسن کزاز واکسینه شده اند فقط یک یاداور هر ۵-۲ سال یکبار تزریق می گردد ولی در مادیان های آبستن، یک دز واکسن در ماه آخر آبستنی (حدودا ۶-۴ هفته قبل از زایمان) تزریق می گردد.
برنامه واکسیناسیون کزاز در اسبها و مادیان هایی که قبلاً با واکسن کزاز واکسینه نشده اند:
معمولا در اسبها و مادیان هایی که برای اولین بار با واکسن کزاز واکسینه می شوند برنامه زیر استفاده می شود:
- تزریق اول در روز صفر
- تزریق دوم ۶-۴ هفته پس از تزریق اول
درصورتی که حیوان واکسینه شده مادیان آبستن باشد یک دز بعنوان دز سوم نیز ۶-۴ هفته قبل از زایمان مجددا تزریق می گردد.
- معمولا تزریق های بعدی نیز بعنوان دز بوستر یا یاداور با فاصله ۵-۲ سال یکبار از واکسن اول تزریق می گردد.
مهم: در صورت ایجاد زخم یا جراحت و آسیب بافتی و یا جراحی در صورتیکه اسب حداقل تا ۶ ماه قبل واکسن کزاز دریافت نکرده باشد، استفاده از یک دز واکسن کزاز الزامیست، ضمنا بهتر است همزمان از آنتی توکسین کزاز نیز بعنوان کاهش خطر و کاهش ریسک درگیری با بیماری در اسب استفاده شود به شرطی که آنتی توکسین در نزدیکی محل تزریق واکسن تزریق نشده و در یک عضله دیگر و با فاصله از محل تزریق واکسن کزاز تزریق شود . استفاده از آنتی توکسین کزاز هم زمان با واکسن کزاز بلامانع است .
- مهم: از تزریق واکسن های تاریخ گذشته جدا خودداری نمایید.
عوارض و مشکلات پس از واکسیناسیون با واکسن کزاز:
- ممکن است بعد از واکسیناسیون علایم تب خفیف و زودگذر، درد در ناحیه تزریق، حساسیت موضعی به واکسن، تورم و سفت شدگی در موضع تزریق دیده شود که این تورم و سفت شدگی بعد از دو تا چند هفته بتدریج با جذب واکسن برطرف می گردد. در موارد نادر ممکن است شل شدن حیوان و یا یک فلجی موقت در عضلات حیوان دیده شود .
توصیه ها و احتیاط های لازم برای تهیه و مصرف واکسن کزاز:
۱ – استفاده از واکسن کزاز همزمان با سایر واکسن های مورد تایید سازمان دامپزشکی کشور ایران، به شرط تزریق در نواحی متفاوت و با فاصله از واکسن کزاز بلامانع می باشد.
۲ – جهت تزریق واکسن از سرنگهای نو و استریل استفاده شود.
۳ – همزمان با تزریق واکسن کزاز از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند کورتون ها استفاده نشود.
۴ – در مواقع زخم یا پارگی و یا جراحی، همزمان با واکسیناسیون، مراحل مراقبت از زخم شامل: ضدعفونی، پانسمان و سایر موارد کنترل زخم زیر نظر دامپزشک انجام شود.
۵ – بهتر است پس از واکسیناسیون حداقل به مدت ۴۸ ساعت از جابجایی دامها خودداری نموده و به آنها استراحت کامل داده شود.
۶ – خرید واکسن از مراکز مجاز فروش واکسن و زیر نظر سازمان دامپزشکی انجام شده و تزریق واکسن تنها تحت نظارت مراکز مایه کوبی مجاز و توسط افراد خبره انجام شود.
۷ – هنگام تحویل گرفتن واکسن و حمل آن شرایط زنجیره سرد و حمل واکسن در دمای ۸-۲ درجه حتما رعایت شود. (حمل در کنار یخ یا آیس پک انجام شود) و از یخ زدن واکسن جلوگیری شود.
۸ – واکسیناسیون به صورت همزمان و در کلیه دامهای سالم گله انجام گیرد.
۹ – بدلیل سوسپانسیون بودن محلول واکسن، جهت یکنواختی واکسن و تزریق دز صحیح واکسن به دام، قبل از مصرف واکسن، شیشه آن را به آرامی تکان دهید تا کاملا یکنواخت شود.
۱۰ – پس از باز نمودن درب واکسن، بایستی تمامی محتوای بطری در همان روز مصرف شود و در صورت باقیماندن محلول واکسن، از مصرف آن در روزهای بعد خودداری شود.
۱۱ – در هنگام تزریق واکسن، رعایت اصول حفاظت شخصی مانند: استفاده از ماسک، عینک، دستکش، روپوش و چکمه و سرنگ مخصوص الزامی بوده و در صورت تزریق اتفاقی واکسن به بدن واکسیناتور، محل تزریق را با آب و صابون شسته و به پزشک مراجعه نمایید.
۱۲ – قبل از تزریق واکسن، لباسها و چکمه و سرنگ مخصوص تزریق را استریل نمایید و سپس اقدام به ورود به دامداری و انجام عمل واکسیناسیون نمایید.
۱۳ – کلیه وسایل یکبار مصرف مانند: بطریهای خالی واکسن، دستکش و لباس یکبار مصرف، کلاه و… را ابتدا با استفاده از روشهای صحیح سترون نمودن مانند: استفاده از ضدعفونی های مناسب، اتوکلاو نمودن و یا سوزاندن معدوم نموده و سپس دفن بهداشتی نمایید.
۱۴ – واکسن را در دمای مناسب ۸- ۲ درجه سانتیگراد و به دور از نور حمل نمایید (در کنار یخ یا همراه با آیس پک)
نوع بسته بندی واکسن کزاز اسب موسسه رازی:
- واکسن کزاز اسب موسسه رازی به صورت تک دزی و به صورت آمپول های ۲ سی سی و در کارتن های ۱۸۰ عددی بسته بندی و عرضه می شود.
