دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
بیماری کولیک یا دل درد یا نفخ معده یا روده در اسب سالیان سال هست که در اسبها دیده شده و پدیده نو و جدیدی نیست. بسیاری از کسانی که با اسب سر و کار دارند حداقل یکبار با این مشکل در اسب یا اسبان خود روبرو شده اند. بسیاری از اسبداران معتقدند از زمانی که اسب بوده و هست، کولیک هم بوده و خواهد بود. میزان مرگ و میر ناشی از کولیک در اسبها، از هر بیماری دیگری بیشتر میباشد. وقتی صحبت از کولیک و دل درد در اسب می شود این سوال پیش می آید که این عارضه چگونه در اسب ایجاد می شود و علت آن چیست؟ راه درمان و یا پیشگیری از آن چیست؟
کولیک نشان دهنده یک مشکل دردناک در شکم اسب شما است. از آنجا که قولنج غالباً غیرقابل پیش بینی و البته قابل پیشگیری است، یکی از نگرانی های مشترک همه صاحبان اسب می باشد. به طور طبیعی همه اسب ها مستعد ابتلا به دلدرد و قولنج هستند. خوشبختانه، بیش از ۸۰ درصد انواع قولنج به خوبی به درمان در مزرعه پاسخ می دهند.
بیماری کولیک در اسب و عوامل ایجاد کننده آن:
به گزارش واحد خبری مجله علمی دام پخش عارضه کولیک عمدتا ناشی از عدم رسیدگی درست به اسبها می باشد که باعث بروز مواردی همچون: انباشتگی روده، پیچ خوردگی روده ه ها، زخم معده، پارگی معده و انسداد روده و… میشود و موجب بروز علایم دلدرد و بیقراری در اسب میشود. معمولا کولیک بصورت آنی و ناگهانی پیش میاید و مهم است که علت این بیماری هرچه سریعتر مشخص شود تا بتوان از پیشرفت آن جلوگیری نموده و آن را مهار نمود.
علایم بالینی عارضه کولیک در اسب چیست؟
۱- اغلب حیوان به سمت عقب و پهلو نگاه می کند.
۲- گاز گرفتن یا لگد زدن به شکم و پهلوها و یا گاز گرفتن پهلوها ممکن است دیده شود.
۳- غلطیدن و یا دراز کشیدن حیوان و کوبیدن سر بر روی زمین ممکن است دیده شود.
۴- دفع مدفوع بسیار کم و یا اصلا انجام نمی شود.
۵- گلوله های مدفوع اغلب کوچکتر از حد طبیعی هستند.
۶- مدفوع خشک و سفت و یا مخاطی و لجنی دیده می شود.
۷- حیوان رفتار ضعیفی در غذا خوردن نشان می دهد و ممکن است حیوان تمام غذای خود را نخورد.
۸- رفتارهای حیوان در نوشیدن آب ممکن است تغییر پیدا کند.
۹- افزایش ضربان قلب به بیش از ۴۵ تا ۵۰ ضربان در دقیقه ممکن است برسد.
۱۰- لثه ها حالت چسبناک پیدا می کنند.
۱۱- زمان شارژ مجدد مویرگی افزایش پیدا می کند.
مهمترین عواملی که می توانند اسبها را دچار دلدرد یا کولیک و یا قولنج نمایند عبارتند از:
- اختلالات و عوارض گوارشی
- کاهش ناگهانی فعالیت های ورزشی
- کاهش مصرف علوفه
- کاهش مصرف آب و عوارض ناشی از آن مانند: انباشتگی و Impaction
- مسمومیت های دارویی در اثر تجویز سرخود و طولانی مدت داروهایی مانند: فنیل بوتازون
- عوارض ناشی از جراحی ها مانند: عفونتهای ثانویه و چسبندگی در ناحیه صفاقی و روده ها
- استفاده زیاد از غلات و کنسانتره ها و تخمیر سریع و تولید گاز ناشی از آنها
- اختلالات و بیماریهای دستگاه گوارش که باعث انسداد در مسیر روده ها شود مانند: آلودگی های انگلی، تومورها، آبسه ها، زخم های معده و روده، بیماریهای روده ای مانند سالمونلوسیس و یا بیماریهای ناشی از کلستریدیومها مانند: بوتولیسم
- بهم خوردن نسبت کلسیم به فسفر در جیره
- اختلالات دهانی و دندانی مانند زخم لثه، شکستگی دندان ها و یا عفونت ریشه دندان
- اختلال و کمبود مواد معدنی مانند: سلنیوم، نمک، پتاسیم، کلسیم و منیزیم و همچنین ویتامینها مانند: ویتامین E و….
کمبود کلسیم و منیزیم به خصوص در بیماری کزاز علفی باعث کاهش حرکات دستگاه گوارش و اختلال و کندی حرکات دستگاه گوارش در اسب شده و گازهای ایجاد شده ناشی از تخمیر مواد هیدروکربنه باعث چرخش و یا پیچش روده می شوند. بعلاوه کاهش حرکات روده نیز می تواند به انباشته شدن مواد غذایی در روده و ایجاد انسداد و کولیک منجر شود.
کولیک های ناشی از انباشتگی های سموم و زخم معده عمدتا با تجویز زیاد ” فنیل بوتازون ” در ارتباط بوده است.
بالاترین میزان مرگ و میر اسبها ناشی از انسداد روده میباشد.
مهمترین عوارض تجویز طولانی مدت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند: فنیل بوتازون، کتوبروفن و فلونیکسین، ایجاد زخم معده و زخم روده در اسب می باشد.
روشهای پیشگیری از کولیک در اسب چیست؟
معمولا بهترین پیشگیری برای کولیک و دلدرد در اسب رعایت و کنترل موارد عنوان شده در بالا، در مورد عوامل ایجاد کننده کولیک در اسب می باشد.
درمان کولیک در اسب:
معمولا درمان بایستی زیر نظر دامپزشک مجرب و با تجربه انجام بگیرد. استفاده از درمانهای خودسرانه و بدون مشورت با دامپزشک، معمولا منجر به افزایش هزینه های درمان و حتی می تواند منجر به مرگ حیوان نیز بشود.
