دکتر احمد روغنی – دکتری دامپزشکی
بیماری گامبورو –– بیماری عفونی بورس – علایم کلینیکی گامبورو
علایم کلینیکی بیماری :
شدت بیماری بسته یه حدت ویروس وسطح ایمنی گله متفاوت بوده واز یک تورم و ترشح در بورس تا تلفات بالا ممکن است دیده شود .بیماری ممکن است به صورت عفونت مخفی یا subclinical و به صورت یک عفونت مختصر در بورس فابریسیوس دیده شود وعلایم کلینیکی خاصی در گله مشاهده نگردد که این فرم خطرناکترین فرم بیماری بدلیل سرکوب پنهان سیستم ایمنی میباشد .
اهمیت عفونتهای تحت بالینی عمدتا ازلحاظ ضررهای اقتصادی ناشی از آن می باشد .. دراین عفونت های تحت حاد بدلیل از بین رفتن لنفوسیتهای نابالغ در بورس فابریسیوس ، تیموس و طحال سیستم ایمنی پرنده بشدت تحت تاثیر قرار گرفته و بشدت سرکوب می گردد. در این بین پاسخ ایمنی هومورال شامل سلولهای B با شدت زیاد وپاسخ ایمنی ناشی از سلول های Tبه میزان کمتری تحت تأثیر قرار می گیرد. در نتیجه پرندگانی که در اثر ابتلا به عفونت گامبورو دچارسرکوب سیستم ایمنی می شوند به خوبی به واکسیناسیون پاسخ نداده و بشدت مستعد ابتلا به عفونت های ویروسی و باکتریایی می شوند.
در صورت درگیری گله های گوشتی با ویروس گامبورو در سنین بالای ۶ هفته احتمالا عفونت به صورت یک بیماری تحت حاد در گله بروز می نماید که بدلیل ایجاد یک سرکوب ایمنی مختصر باعث کاهش راندمان مصرف خوراک و کاهش وزن جوجه ها شده و با تاخیر در زمان عرضه به بازار جوجه ها باعث ایجاد ضرر و زیان اقتصادی می گردد.
دوره کمون و مخفی بیماری در شرایط طبیعی ۵-۳ روز می باشد . بیشترین حساسیت سنی درجوجه ها ی سنین ۴-۳ هفته می باشد و بیشترین خسارات و تلفات نیز در همین سنین انتظار می رود زیرا در این سن درگبری بورس باعث از بین رفتن سلول های B نابالغ در بورس شده وسطح ایمنی پرنده یشدت کاهش یافته است . البته مواردی از درگیری در جوجه های لگهورن در سن ۱۸ هفتگی نیز گزارش شده است .
Infectious Bursal Disease
علایم بالینی بیماری گامبورو
جوجه های بیمار دچار تب بوده و کسل و بی اشتها هستند . پرهای آنها ژولیده و کنار دیوار یا نقاط مختلف سالن در حالت نشسته و یا ایستاده در حال چرت زدن هستند و بعضا بدنشان در حال لرزش می باشد .تعدادی پرنده نیز در داخل سالن زمینگیر شده و بر روی سینه دراز کشیده اند به گونه ای که پاهای پرنده به سمت عقب کشیده شده است ، این حالت یکی از علایم اختصتصی بیماری گامبورو می باشد . درقسمت مقعد و ناحیه کلواک یک تورم دیده می شودو ناحیه مقعد کمی بیرون زده و یک اسهال سفید رنگ و گچی مانند چسبیده در پشت مقعد دیده می شود که از نشانه های درگیری کلیه ها و دفع اورات به ناحیه کلواک می باشد . در ابتدا و شروع بیماری نیز یک اسهال شکلاتی رنگ وقهوه ای ممکن است در سالن دیده شود .معمولا جوجه ها به مقعد خود نوک می زنند که بدلیل درد وخارش در ناحیه بورس و کلواک می باشد و جزو اولین علایم شروع بیماری گامبورو در سالن می باشد .
دوره بيماري در گله ۷-۴ روز و ميزان واگيري بطور متوسط ۳۰-۱۰ درصد و گاهي به۷۰ درصد می رسد. ميزان تلفات بسته به حدت ویروس و نژاد مرغ بين ۵ تا ۶۰ درصد می رسد . میزان مرگ ومیر در جوجه های نژاد قفس نسبت یه جوجه های گوشتی بیشتر است . بهبودی ظرف ۱ هفته رخ می دهد ، افزایش وزن در جوجه های گوشتی بدلیل عوارض بیماری و تب و بی اشتهایی ۵-۳ روز به تاخیر می افتد .
جراحات كالبد گشائي :
کالبد گشایی در جوجه هاي تلف شده شامل علایم :
- چينه دان خالي و خشکی لاشه و دهیدراتاسیون درعضلات مخصوصا عضلات سينه و ران مشهود می باشد .
- مشاهده خونريزي های پتشی در عضلات سينه وبخصوص ران وگاهادر بالها و احشاء
- -خونريزي های پتشی در سطح داخلی پیش معده وبخصوص در محل اتصال پیش معده به سنگدان به صورت خطوط خونریزی دیده می شود .
- خونریزی بر روی غشاهای سروزی روده ، بخصوص ايليوم و راست روده ممکن است دیده شود .
- طحال متورم و سیاهرنگ شده و ممکن است دچار خونریزی پتشی شده و حالت مرمری پیدا می کند .
- كليه ها تغييرات مختلفي را نشان مي دهد كه گاهي طبيعي و گاهي بزرگ با لوله هاي برجسته و متورم مي باشد و رنگشان از سفید ورنگ پریده تا قهوه اي تيره تغيير مي كند، حالبها و مجاری توبولهای کلیوی اغلب بوسيله رسوب اورات پرشده و به رنگ سفید دیده می شوند .
- بزرگ شدن بورس فابريسيوس ازعلایم مشخصه وتیپیک بيماري است .بورس به طور طبيعي سفيد كرمي و برحسب سن به اندازه يك نخود بزرگ تا يك گيلاس كوچك است .در بيماري گامبورو اندازه آن دوبرابر شده و رنگ خارجي آن از نارنجي صورتي تا قرمز خوني تغيير مي كند .در داخل آن مواد پنيري لخته شده و يا خون وجود دارد .بورس فابريسيوس ۴- ۳ روز پس از شروع بيماري سريعاً چروكيده و كوچك و فيبروز مي شود .
به طور کلی تغييرات كليه و بورس فابريسيوس جزو مشخصات اصلي و تیپیک بيماري بوده و درتشخيص بیماری کاربرد وسیع دارد .
در آزمايشات آسیب شناسی نكروز سلولهاي لنفاوي در مركز فولیكولهاي لنفاويبورس فابريسيوس و گاهي كلوآك، تيموس، طحال و كانونهاي لنفاوي روده هاي كور ديده مي شود .
تشخيص بیماری:
بیماری گامبورو –– بیماری عفونی بورس – تشخیص کلینیکی بیماری گامبورو
تشخیص براساس تاریخچه ، سن گله، برنامه واکسیناسیون گله ، علایم بالینی، وعلایم کالبد گشایی آزمایشات پاراکلینیکی وتشخیص آزمایشگاهی انجام مي گیرد . معمولا دامپزشکان با تجربه بر اساس علایم بالینی وعلایم کالبد گشایی به تشخیص قطعی بیماری می رسند .لیکن جهت اطمینان ارسال نمونه خون غیر سیتراته به آزمایشگاه جهت انجام آزمایشات الیزا و یا ارسال نمونه بافت از بورس فابریسیوس ، پیش معده ، طحال جهت آزمایش PCR یا RPCR به تشخیص قطعی کمک زیادی می نماید .
Infectious Bursal Disease
تشخیص تفریقی
در ابتداي بيماري بايد آنرا از بيماري كوكسيديوز بخصوص در مورد آيمريا نكاتريكس جدا نمود، چون ظاهر بيماري از بعضي جهات با کوکسیدیوز مشابه مي باشد كه البته تشخيص آن با كالبد گشائي و ديدن اووسیست کوکسیدیا ميسر است .خونريزيهاي وسيع را در روي لاشه بايد از سندرم خونريزي تشخيص داد .در اين سندرم كيسه فابريسيوس مبتلا نبوده و اصولاً اين سندرم محدود به دسته اي از سنين نيست .
در موقع مشاهده خونريزي در پيش معده بايد آنرا از بيماري نيوكاسل تميز داد . در نيوكاسل خونريزي ها در رأس غدد مترشحه پيش معده بوده در حاليكه در گامبورو خونريزيها بهم پيوسته و در محل اتصال پيش معده و سنگدان مي باشد .بعلاوه در بيماري گامبورو علائم تنفسي مانند نيوكاسل موجود نيست .ضمناً بايد بيماري را از سندروم نفريت نفروز كه بوسيله ويروسي در بين دسته برونشيت عفوني ايجاد مي شود بخاطر تغييراتي كه در كليه ايجاد مي كند و ممكن است باعث اشتباه با بيماري گامبورو شود تميز داد .
سندرم كبد و كليه چرب نيز بخاطر طبيعت حاد بيماري با بيماري گامبورو قابل اشتباه است كه كالبد گشائي و مشاهده تغييرات كبد و كليه تشخيص را آسان مي سازد .
در صورت مشکوک بودن به بیماری های دیگر به جز گامبورو بهترین کار در تشخیص قطعی ارسال نمونه و یا لاشه جوجه های تازه مبتلا به آزمایشگاه جهت انجام آزمایشات PCR وRPCR و تشخیص قطعی بیماری می باشد .
درمان گامبورو
بیماری گامبورو –– بیماری عفونی بورس – درمان قطعی بیماری گامبورو
بیماری گامبورو درمان قطعی ندارد زیرا بیماریهای ویروسی قابل درمان نیستند و بیشتر کارهای انجام شده در هنگام درگیری نقش درمان علامتی داشته و به کاهش علایم بیماری در گله کمک می کند . درمانهای رایج عبارتند از :
۱-کاهش پروتیین جبره تا ۲۵ درصد در طول مدت بیماری البته به صورت استاندارد و با مشورت دامپزشک وجیره نویس فارم (هر گونه تغییر سرخود و اشتباه آسیب بمراتب بیشتری ممکن است به گله برساند .)
۲ –استفاده از مکمل های ویتامین A و K و E در جیره طیور به میزان ۲ کیلو در تن
۳ – استفاده از ترکیبات حاوی الکترولیت مانند انواع مولتی الکترولیت ها ویا کیمیا رنیل جهت کاهش دهیدراتاسیون وعوارض آن در گله
۴ – استفاده از ترکیبات مدر و ادرار آور جهت تحریک افزایش مصرف آب در گله مانند ترکیبات حاوی قند سوربیتول به میزان ۲ لیتر در هزار
استفاده از شکر که در بسیاری از موارد بعنوان روتین استفاده می شود مناسب می باشد لیکن استفاده از ترکیبات حاوی قند سوربیتول مانند کیمیا هپاتیشو و کیمیا پروموتور و محصولات مشابه بدلیل اینکه قند سوربیتول موجود در آن به سرعت قابل جذب بوده و بعلاوه دارو حاوی ترکیبات متنوع دیگری جهت اصلاح وضعیت کبد و کلیه نیز می باشند مفید تر و موثر تر می باشد .
۵ –افزایش دمای سالن تا۳ درجه
۶ –استفاده از ضد عفونی های قلیایی و یا بتادین با غلظت بک لیتر در ۲۰۰ لیتر آب و پاشیدن در داخل سالن ها و بر روی بستر، روزی دو بار ویا استفاده از ضدعفونی های بر پایه پراکسید هیدروژن نقره مانند نانوسیل آب به میزان ۲۰۰ سی سی در هزار لیتر آب آشامیدنی
۷-بعضی از مرغداران استفاده از هندوانه و ماءالشعیر را بسیار مدر دانسته و در کاهش علایم گله مفید گزارش کرده اند .
Infectious Bursal Disease
پیشگیری
مهمترین راه پیشگیری استفاده از یک برنامه واکسیناسیون صحیح و اصولی بر پایه واکسن گامبورو می باشد .معمولا بهترین سن پیشنهادی برای واکسیتاسیون گامبورو ۱۶-۱۳ روزگی در گله های گوشتی می باشد و در صورت تایید سلامت گله توسط دامپزشک فارم نوبت دوم واکسیناسیون در سن ۲۲-۲۰ روزگی تعیین می شود . برای پولت های تخمگذار بدلیل حساسیت نژادی تا سن ۷۰ روزگی حداقل چهار نوبت واکسیناسیون گامبورو در نظرگرفته میشود . برای اطلاع از برنامه واکسیناسیون پیشنهادی کارشناسان ما به مقاله بیماری نیوکاسل از لینک زیر مراجعه نمایید .
برای اطلاعات بیشتر از محصولات و داروهای طیوری اینجا کلیک کنید.
